Masalalar
40-masala. Uzunligi l=20sm va diametri D=5sm g‘altak tayyorlash
kerak, uning hosil qiladigan magnit maydon kuchlanganligi H=1008
A/m bo‘lsin. Quyidagilarni hisoblang: a) bu g‘altaklarning I
n
amper –
o‘ramlari sonini: b) agar u diametri d=0,5mm bo‘lgan mis simdan
185
tayyorlangan bo‘lsa, g‘altak uchlariga beriladigan U potensiallar
ayirmasini toping. Misning solishtirma qarshiligi
Om
8
10
71
,
1
⋅
=
ρ
m.
Berilgan:
l=20sm, D=5sm=0,05m, H=1008 A/m ,
m
mm
d
4
10
5
,
0
5
,
0
−
⋅
=
=
,
Om
8
10
71
,
1
⋅
=
ρ
m
I
n
~?, U~?
Yechish. a) g‘altak ichidagi magnit maydon kuchlanganligini hisoblash
formulasiga muvofiq
l
In
H
=
,bu yerda n -g‘altak o‘ramlari soni, I -
undagi tok kuchi. U holda In=Hl=1008A/m0,2m = 201,6A=201,6
amper-o‘ram (12.2-§ ga qarang).
b) Om qonuniga ko‘ra
S
l
I
IR
U
ρ
=
=
bu yerda R-simning qarshiligi,
4
2
d
S
π
=
–simning ko‘ndalang kesim yuzi,
Dn
h
π
=
–simning uzunligi,
shuning uchun
V
d
In
D
U
76
,
2
10
25
6
,
201
05
,
0
10
71
,
1
4
)
(
4
8
8
2
=
⋅
⋅
⋅
⋅
⋅
=
=
−
ρ
.
41-masala. Magnit maydon kuch chiziqlariga
0
30
=
α
burchak ostida
joylashgan l=0,25m uzunlikdagi to‘g‘ri o‘tkazgichga F
A
=3N kuch bilan
ta’sir qiladi. Agar o‘tkazkichdagi tok kuchi I=30A bo‘lsa, magnit
maydonning B induksiyasi topilsin.
Berilgan:
0
30
=
α
, F
A
=3N
l=0,25m, I=30A
B ~?
Yechish. Amper qonuniga binoan, magnit maydonidagi tokli
o‘tkazgichga
α
sin
A
IlB
F
=
kuch ta’sir qiladi. Bundan izlanayotgan
magnit maydonining V induksiya vektori quydagicha topiladi.
α
sin
Il
F
B
A
=
.
bunda I- o‘tkazgichdan o‘tayotgan tokning kuchi, l- o‘tkazgichning
uzunligi,
α
– magnit kuch chiziqlari bilan o‘tkazgich orasidagi burchak.
Oxirgi ishchi formulaga kirgan barcha fizik kattaliklarning qiymatlarini
o‘rniga qo‘yib hisoblashni bajaramiz:
186
Tl
Il
F
B
A
8
,
0
5
,
0
25
,
0
10
1
30
sin
25
,
0
30
3
sin
0
=
⋅
⋅
=
⋅
⋅
=
=
α
42-masala. Induksiyasi B=10
-3
Tl bo‘lgan bir jinsli magnit maydonda
R=1,5sm radiusli aylana bo‘ylab harakatlanyotgan elektronning
υ
tezligi
topilsin.
Elektron
massasi
31
10
1
,
9
−
⋅
=
m
kg
va
zaryadi
Kl
e
19
10
6
,
1
−
⋅
=
ga teng.
Berilgan:
m
R
2
10
5
,
1
−
⋅
=
, B=10
-3
Tl,
лп
m
31
10
1
,
9
−
⋅
=
,
Kl
e
19
10
6
,
1
−
⋅
=
υ
~?
Yechish. Magnit maydonda harakatlanayotgan elektronga ta’sir qiluvchi
natijali kuch
α
ν
sin
B
e
F
A
=
Lorens kuchi va markazga intilma
kuch
R
m
F
i
m
2
.
υ
=
dan iborat bo‘lgani uchun elektronning harakat
trayektoriyasi aylanadan iborat bo‘ladi. Demak,
R
m
B
e
2
sin
υ
α
υ
=
bunda, l–elektronning zaryadi, m – uning massasi,
υ
-esa harakat tezligi,
R-harakat trayektoriyasining egrilik radiusi,
α
- elektron harakat
yo‘nalishi bilan magnit maydon kuch chiziqlari orasidagi burchak.
Yuqoridagi tenglikdan elektron tezligini topsak
m
eBR
α
υ
sin
=
Masalada berilgan kattaliklarning son qiymatlarini o‘rniga qo‘yib
υ
ni
topamiz:
.
10
64
,
2
10
264
,
0
1
,
9
10
5
,
1
6
,
1
10
1
,
9
90
sin
10
5
,
1
10
10
6
,
1
sin
6
7
7
31
0
2
3
19
s
m
kgm
Js
m
eBR
⋅
=
⋅
=
⋅
⋅
=
=
⋅
⋅
⋅
⋅
⋅
=
=
−
−
−
−
α
υ
43-masala. Magnit qutblari orasida joylashtirilgan r=10 sm radiusli sim
o‘ramga M
max
=6,5mkN maksimal mexanik moment ta’sir qilmoqda.
O‘ramdagi tok kuchi I=2A. Magnit qutblari orasidagi maydonning
magnit induksiyasi B aniqlansin. Yer magnit maydonining ta’siri
inobatga olinmasin.
187
Berilgan:
M
max
=6,5mkN , I=2A
r=10 sm=0,1 m
B ~?
Yechish. Magnit maydon induksiyasi B ni magnit maydonidagi tokli
o‘ramga ta’sir etuvchi mexanik momentning ifodasidan aniqlash
mumkin:
α
sin
B
P
M
m
=
(1)
Agar mexanik momentining maksimal qiymati
2
π
α
=
da (sin90
0
=1)
bo‘lishini hamda P
m
=IS ekanligini hisobga olsak, (1) formula quyidagi
ko‘rinishini oladi.
M
max
= IBS
Bundan
2
r
S
π
=
ekanligini hisobga olib, quyidagini topamiz
I
r
M
B
2
max
π
=
(2)
(2) formulaga binoan hisoblash o‘tkazamiz B = 104 mkTl.
Mustaqil yechish uchun masalalar
136. I=1A tok o‘tayotgan, radiusi R=0,01m bo‘lgan doiraviy
sim o‘rami markazidagi magnit maydonning kuchlanganligi topilsin.
(N=50A/m)
137. Maydonning vakuumdagi magnit induksiyasi B =1OmTl.
Magnit maydonining kuchlanganligi N aniqlansin.
(N=7,96 kA/m)
138. Radiusi r =16 sm bo‘lgan g‘altak cho‘lg‘amidan I=5 A tok
oqadi. Agar g‘altak markazidagi magnit maydonining kuchlanganligi
N=800A/m bo‘lsa, g‘altakdagi o‘ram soni N qancha?
(N=51 ta)
139. Uzun to‘g‘ri g‘altak o‘ramlari bir-biriga zich jipslashib
turadigan qilib, diametri d=0,5mm li o‘ralgan simdan o‘tayotgan tok
kuchi I=4A bo‘lganda g‘altak ichidagi magnit maydon kuchlanganligi H
qanday bo‘ladi?
(H=8kA/m)
188
140. Ikkita cheksiz uzun to‘g‘ri parallel simlardan bir xil
yo‘nalishda I
1
=20A va I
2
=30A toklar oqmoqda. Simlar orasidagi masofa
d=10 sm. Har ikkala simdan ham bir xil r =10 sm uzoqlikda yotgan
nuqtadagi magnit induksiya V hisoblansin.
=
+
+
⋅
=
мкТл
I
I
I
I
r
B
2
,
87
2
2
1
2
2
2
1
0
π
µ
141. Doiraviy kontur o‘qida kontur tekisligidan r =3sm naridagi
magnit maydonning kuchlanganligi topilsin. Kontur radiusi R=4 Om va
konturdagi tok I=2A.
(N=12,7A/m)
142. Cheksiz uzun o‘tkazgich o‘ziga urinma holda doiraviy
sirtmoq hosil qiladi. O‘tkazgich bo‘ylab I=5A tok o‘tmoqda. Sirtmoq
markazida magnit maydoni kuchlanganligi N=41A/m bo‘lganda sirtmoq
radiusi qancha bo‘ladi?
(R=8·10
-2
m)
143. G‘altakka o‘ralgan sim diametri d=0,88 mm. O‘ramlar bir-
biriga zich joylashgan. G‘altakni yetarli uzun deb hisoblab, tok kuchi
I=1A bo‘lganda g‘altak ichidagi magnit maydonining kuchlanganligi N
topilsin.
(N=1250 A/m)
144. Induksiyasi B=0,05 Tl bo‘lgan magnit maydonida
l
=1m
uzunlikdagi sterjen aylanmoqda. Aylanish o‘qi sterjenning bir uchidan
o‘tgan bo‘lib, u magnit maydonining kuch chiziqlariga parallel.
Sterjenning har bir aylanishida u bilan kesishuvchi magnit
induksiyasining oqimi
ф
topilsin.
(
ф
=0,157W
в
)
145. Magnit qutbining I=100A tokli o‘tkazgich atrofidan ikki
marta aylantirishida A=1mJ ish bajarildi. Qutb hosil qilgan magnit oqimi
ф
topilsin.
(
ф
=5mk W
в
)
146. Temir o‘zak H=1kA/m kuchlanganlikli bir jinsli magnit
maydonda turibdi. O‘zakdagi magnit maydon iduksiyasi B va temirning
magnit singdiruvchanligi
µ
aniqlansin.
(B=1,29Tl;
µ
=1,03·10
3
)
147. U=300V potensiallar ayirmasi bilan tezlashtirilgan
elektron r =4 mm uzoqlikdagi to‘g‘ri uzun simga parallel ravishda
harakatlanadi. Simdan I=5A tok o‘tsa, elektronga qanday kuch ta’sir
etadi.
190
Do'stlaringiz bilan baham: |