Fizika kursi



Download 2,6 Mb.
Pdf ko'rish
bet99/268
Sana11.01.2022
Hajmi2,6 Mb.
#348187
1   ...   95   96   97   98   99   100   101   102   ...   268
Bog'liq
fizika kursi

XII - BOB. MAGNIT MAYDON 

 

12.1-§. Magnit maydon va uning xarakteristikasi 



 

 

XVIII  asrdayoq  fransuz  fizigi  Arago  tomonidan  chaqmoq 



razryadi  natijasida  temir  buyumlarning  magnitlanishi,  kompasning  esa 

magnitsizlanish  hodisasi  o‘z  kitoblarida  bayon  etilgan  edi.  Bu  hodisa 

magnit hodisalari bilan elektr hodisalari o‘rtasida bog‘liqlik mavjudligini 

ko‘rsatar  edi.  Bunday  farazning  to‘g‘ri  ekanligini  1820  yilda  daniyalik 

fizik  Ersted  o‘z  tajribasida  to‘g‘ri  tokning  magnit  strelkasiga  ta’siri 

orqali tasdiqladi. Tinch turgan zaryad magnit strelkasiga ta’sir qilmaydi, 

faqat harakatlanayotgan elektr zaryadlarigina magnit ta’siriga egadir. 

 

Shunday 



qilib, 

harakatlanayotgan 

elektr  zaryadlari  atrofida maydonning  yana  bir 

turi - magnit maydoni hosil bo‘lishi aniqlandi. 

Elektrostatik  maydonni  tekshirganimizda  biz 

“sinov”  zaryadidan  foydalangan  edik.  Endi 

magnit 

maydonini 

tekshirishda 

magnit 


strelkasidan 

yoki 


“sinov 

konturi” 

deb 

ataladigan  tokli  berk  konturdan  foydalanamiz 



(12.1-rasm). 

Konturning 

xarakteristikasi 

sifatida  konturdan  o‘tayotgan  tok  kuchi  I  bilan  kontur  yuzi  S 

ko‘paytmasiga  miqdoran  teng  bo‘lgan  va  konturning  musbat  normali 

bo‘ylab yo‘nalgan vektordan foydalaniladi, ya’ni  



n

S

I

Р

т

r

r



=

   


 

 

(12.1) 



vektorni konturning magnit momenti deb ataladi. 12.1 dagi 

n

r

 - musbati 



normal  yo‘nalishdagi  birlik  vektordir.  Parma  qoidasidan  foydalansak, 

parma  dastasining  aylanma  harakati  yo‘nalishi  konturdagi  tokning 

yo‘nalishi  bilan  mos  tushsa,  uning  ilgarilanma  harakati  yo‘nalishi  esa 

kontur  yuziga  o‘tkazilgan  musbat  normalning  yo‘nalishini  ko‘rsatadi 

(12.1-rasm). 

 

Sinov  konturini  magnit  maydoniga  kiritganimizda  maydon 



konturga yo‘naltiruvchi ta’sir ko‘rsatib, uni musbat normal bilan ma’lum 

yo‘nalishga  burishini  ko‘ramiz.  Agar  konturni  normal  yo‘nalishi  bilan 

maydon  yo‘nalishi  mos  kelmaydigan  qilib  joylashtirsak  konturni 

muvozanat  holatga  qaytaruvchi  aylanma  moment  hosil  bo‘ladi. 

Momentning  kattaligi  normal  bilan  maydon  yo‘nalishi  orasidagi 

burchakka  bog‘liq  bo‘lib,  burchak 

π

/2  teng  bo‘lganda  aylantiruvchi 

moment  o‘zining  maksimal  M



maks

  qiymatiga  erishadi.  Magnit 

 


Download 2,6 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   95   96   97   98   99   100   101   102   ...   268




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish