Fizika kursi

 

XXI - BOB. KVANT STATISTIKASI ELEMENTLARI 

 

21.1- §. Kvant tizimining statistik tavsifi 

 

 

Moddalar  tartibsiz,  issiqlik  harakat  qiluvchi  atom  va 

molekulalardan  tashkil  topgan.  Moddalarning  atom  va  molekulalari 

haqidagi  ma’lumotlarga  asoslanib,  ularning  makroskopik  sistema 

xossalarini  o‘rganuvchi  fizikaning  bo‘limiga  statistik  fizika  deyiladi. 

Statistik  usullar  ehtimollar  nazariyasi  va  statistik  matematika 

qonunlariga  asoslanadi.  Statistik  qonunlarni  o‘rganish  natijasida  makro 

sistema xossalarini tekshirish mumkin. Bu tekshirishlar sistema tarkibiga 

kirgan  zarrachalarning  ichki  xossalariga,  ularning  harakatiga,  o‘zaro  va 

tashqi muhit (jism) bilan ta’sirlashishlariga bog‘liq bo‘ladi.  

 

Nyuton  mexanikasiga  bo‘ysunuvchi  ko‘p  sonli  zarralardan 

tashkil  topgan  makro  sistemalarning  xossalarini  (masalan,  gazning 

energiyasini,  uning  idish  devoriga  bosimini,  termodinamik  jarayonlarda 

issiqlik,  ish  va  boshqa  kattaliklar  orasidagi  bog‘lanishlarni)  klassik 

statistika  o‘rganadi.  Kvant  mexanikasi  qonunlariga  bo‘ysunuvchi  ko‘p 

sonli  mikro  zarrachalardan  tashkil  topgan  sistemalarning  xossalari 

(masalan: kristall panjaraning issiqlik sig‘imi, qattiq jismlarning issiqlik 

va  elektr  o‘tkazuvchanligi,  issiqlik  nurlanishi  energiyasi  va  h.k.lar)  ni 

kvant statistikasi o‘rganadi: 

 

Statistik qonuniyatlarni miqdoriy jihatdan tavsiflash uchun ko‘p 

o‘lchovli  cheksiz  fazodan  foydalanamiz.  Cheksiz  fazoni  statistikada