Fizika kursi

Bunda  yorug‘lik    fotonlar  (yorug‘lk  zarralari)  sifatida 

qaraladi. 

ν

h

 energiyaga ega  bo‘lgan foton o‘z energiyasini metalldagi 

elektronga  beradi.  Agar  bu  energiya  yetarlicha  katta  bo‘lsa,  metalldan 

elektron  ajralib  chiqadi.  Energiyaning  qolgan  qismi  esa  metalldan 

tashqariga  chiqib  olgan  elektronlarning  maksimal  kinetik  energiyasi 

sifatida namoyon bo‘ladi. Buni 

2

2

maks

ch

m

A

h

υ

ν

+

=

 

 

 

(17.19)        

 ko‘rinishda ifodalash mumkin. Bu tenglama Eynshteyn tenglamasi deb 

ataladi.  Eynshteyn  tenglamasi  fotoeffektning  barcha  qonunlarini 

tushuntira  oladi.  Xususan  «qizil  chegara»  uchun  (17.19)  ga  asosan, 

elektronning metalldan chiqish ishning qiymatiga teng, ya’ni: 

ch

A

h

=

κ

ν

 

 

 

 

(17.20) 

Bu tenglama fotoeffektning «qizil chegara»sini aniqlaydi. 

Foton.  Foton  energiyasi 

ε

  = 

ν

h

  energiya  va  massaning  ekvivalentlik 

qonuni  w  =  mc

2

  dan  foydalanib  foton  massasi  uchun  quyidagini 

yozamiz: 

2

2

c

h

c

m

F

ν

ε

=

=

  

 

(17.21) 

Yorug‘lik fotonining boshqa zarralardan farqlanuvchi maxsus xususiyati 

shundan  iboratki,  foton  tinchlikdagi  massaga  ega  emas.  Foton  faqat 

harakatlanish  jarayonidagina  mavjud  bo‘lib, 

uning tezligi yorug‘lik tezligiga teng. 

 

Har  qanday  harakatlanayotgan  zarra 

kabi foton ham impulsga ega bo‘ladi: 

c

h

c

c

h

c

m

Р

F

F

ν

ν

=

=

=

2

          (17.22) 

 

Shunday  qilib,  barcha  zarralar  kabi 

foton  ham  energiya  (

ε

  =  h

ν

)  massa  (m

F

  = 

h

ν

/c

2

) 

va 

impuls 

(

β

F

=h

ν

/c) 

bilan 

xarakterlanadi.