Fizika” kafedrasi g. B. Nafasova fizika fanidan labaratoriya mashg’ulotlar to’plami uslubiy ko‘rsatma guliston-2021 fizik kattaliklarni o‘lchash

LABARATORYA ISHI №9
TANGENS-BUSSOL YORDAMIDA YER MAGNIT MAYDONI KUCHLANGANLIGINING GORIZONTAL TASHKIL ETUVCHISINI ANIQLASH

Ishning maqsadi: Yer magnit maydonining asosiy miqdoriy xarakteristikasi va uni o`lchash usuli bilan tanishtirishdan iborat. Bu ishni bajarishdan avval (1-9) adabiyotdan Bio-Savar qonuni, aylanma tokning magnit maydoni, Amper qonuni, V, N vektorlarining fizik ma`nosini o`rganing va rasmdan foydalanib Yer magnit maydoni kuchlanganligining gorizontal tashkil etuvchisini ifodalovchi formulani

keltirib chiqaring, fizpraktikum adabiyotida (7 va 8) tavsiflangan 14 va 2.8 ishlar bilan tanishing.
Kerakli asbob va materiallar: 1. Tangens-bussol-vertikal o`rnatilgan radiusli o`ramdan iborat bo`lgan katta aylanma o`tkazgichning markazida vertikal o`qqa kichkina magnit strelkasi o`rnatilgan asbob. 2. Ampermetr. 3.Reostat. 4.Kalit K₁. 5. Qo`sh kalit K<sub>2.</sub> 6. O`zgarmas tok manbai.
O`lchashlar

1. 
   Quyidagicha elektr sxemasini yig`ing.
   

2. Tangens-bussolning gardishini Yerning magnit meridiani (o`lchashlar
o`tkazilayotgan nuqta va Yerning magnit qutblari orqali o`tkazilgan tekislik) bo`yicha o`rnating. Buning uchun tangens-bussolni magnit strelkasining ikkala uchi burchak graduslariga bo`lingan shkalaning limbning 0 bo`limi bilan ustma-ust tushguncha u yoki bu tomonga buring.

R

Т.B.


3. Reostat sirpangichini chetga surib, uning qarshiligini maksimum bo`lishini ta`minlang va K₁ kalit yordamida tok manbaini ulang.
4. Reostat sirpangichini siljitib ampermetrning ko`rsatishini (I) va limbdan magnit strelkasining ikkala uchining vaziyatini (a_sh, a_j) yozib oling.
5. К₂ kalit bilan tangens-bussoldagi tokning yo`nalishini o`zgartiring. Kommulyaciyadan keyin tok kuchi o`zgarmasligi lozim. Agar qandaydir sababga ko`ra ampermetrning ko`rsatishi o`zgarsa, reostat yordamida tuzatish kiriting va yana magnit strelkasi ikkala uchining vaziyatini (a^’_sh, a’_j) yozib oling.
6. Magnit strelkasining og`ishi 45⁰ yetguncha reostat yordamida tok kuchini asta-sekin oshira boring va I ning har bir qiymati uchun 4,5 punktlarni bajaring.
7. 6 punktni tok kuchining kamayishi yo`nalishida bajaring. 4, 5, 6, 7 punktlarda olingan natijalarni quyidagi jadvalga yozing.

№

I, А

Strelkani og’ishi