Физика кафедраси физика фанидан янги (ПҚ №1533) лаборатория ишлари учун

Тажрибанинг бажарилиш тартиби

• 
  Оптик столни деворга перпендикуляр жойлаштиринг.
  
• 
  Лампани трансформаторга уланг.
  
• 
  Девор ва призма ўртасидаги масофани ўлчанг ва синмаган нур тушаётган девордаги нуқтани нол нуқта деб олинг.
  
• 
  Призмани сув билан тўлдиринг.
  
• 
  Нур призманинг бир томонига параллел равишда тарқалганида нурнинг сисниши минимал бўлишигача призмани ростланг.
  
• 
  Ёруғлик филтрларини бирма-бир тутгичга ўрнатинг ва ҳар сафар нол нуқта ва спектр чизиғи тушган нуқта орасидаги масофани ҳар сафар ўлчанг.
  
• 
  Призмани олиб ташланг ва уни иккинчи суюқлик учун тайёрланг.
  
• 
  Сув ўрнига спирт, скипидар ва этилсиннамат солиб тажрибанинг 4-7 бандларини такрорланг.
  
• 
  Лампани трансформатордан ва трансформаторни таъминлаш манбаидан узинг.
  
• 
  Фойдаланилгандан кейин ғовак линза суюқликдан бўшатилиши ва қоронғу жойда сақланиши зарур, чунки этилсиннамат узоқ вақт ёритилса қуюқ ҳолатга ўтиб қолади. Призма суюқлик билан мутлоқ қоронғу жойда сақланса ҳам вақт ўтиши билан деворлари доғ билан қопланиши мумкин ва бир неча йилдан кейин доғ деворда қотиб қолади. Бунинг олдини олиш учун ҳар сафар тажрибалардан кейин суюқликдан бўшатилиши ва сув билан ювилиши зарур. Призма мутлоқ қуруқ бўлганда этилсиннамат солиш ярамайди.
  
• 
  Призмагача бўлган масофа: 0,5 м
  
• 
  Энди нурлар орасидаги бурчакни ҳисобланг
  

(5)
нур қўш синиш натижасида α бурчакка бурилади:

• 
  Тажриба натижалар қуйидаги жадвалларга ёзилади.
  

	Синдириш кўрсаткичи
Сув
Спирт
Толуол
Скипидар
Синамик этил спирти

Ўзлаштириш саволлари

1. 
   Ёруғлик дисперсияси деб нимага айтилади?
   
2. 
   Қайси ёруғлик нури шиша призмадан ўтганда кароқ синади?
   
3. 
   Синдириш кўрсаткичи қандай аниқланади?
   
4. 
   Спектр рангларини тўлқин узунлиги бўйича жойлаштиринг ва санаб беринг.
   
5. 
   Дисперсиядан фойдаланишни айтинг
   

Доубле рефраcтион англе α ин °	Қизили нур	Сариқ нур	Кўк нур
Сув
Спирт
Толуол
Скипидар
Синамик этил спирти

Дистанcес фром зеро поинт ин cм	Қизили нур	Сариқ нур	Кўк нур
Сув
Спирт
Толуол
Скипидар

ЛАБОРАТОРИЯ №10


ОҚ ЁРУҒЛИК ДИСПЕРСИЯСИ ВА РЕКОМБИНАЦИЯСИ БЎЙИЧА НЬЮТОН ТАЖРИБАЛАРИ
I. Ишнинг мақсади

1. 
   Оқ ёруғликни шиша призмада спектрал ташкил этувчиларга ажратиш.
   
2. 
   Дисперсияланган ёруғликни иккинчи призмада қайта парчаланмаслигини кўрсатиш.
   
3. 
   Агар биринчи призма ортидаги тирқишдан фақат битта спектрал компонент ўтса, унда иккинчи призмада бу ёруғлик оғади, аммо, парчаланмайди. Синдириш сиртлари бир-бирига перпендикуляр бўлган иккита қовуштирилган призмалардан иборат йиғма мазкур қоидани қўшимча тарзда тасдиқлайди.
   
4. 
   Биринчи призма ортидаги оқ ёруғликнинг ажралган спектрини биринчи призмага параллел жойлашган иккинчи призмадан ўтишда спектрал рангларнинг рекомбинасиясидан оқ ёруғликнинг юзага келишини намойиш қилиш.