Физика фани Маъруза режаси Физика фани

b) Скаляр катталиклар – яъни фақат физик катталикнинг миқдорини ифодалайди.

Моддий нуқта деб, маълум массага эга бўлган, ўлчами ўрганиладиган масофаларга нисбатан жуда кичик бўлган жисмга айтилади.

1) Ойнинг геометрик ўлчамлари Ергача бўлгани учун Ойни моддий нуқта деб ҳисоблаш мумкин.

2) Қуёш атрофида айланаётган Ерни Ердан қуёшгача бўлган масофа ёки Ернинг айланиш траекториясига нисбатан моддий нуқта деб ҳисоблаш мумкин.

Кўчиш
Жисмнинг бошланғич вазияти билан охирги вазиятини туташтирувчи тўғри чизиқ кесмасига кўчиш дейилади.
∆r = r2 – r1
∆S – моддий нуқта босиб ўтган масофа;

Тезлик – бирлик вақт давомидадаги кўчиш билан ифодаланадиган катталикдир.

Тезликнинг оний қиймати:

=

Тезликнинг модули:

υ =

Тезланиш – моддий нуқтанинг бирлик вақт давомида ўзгаришини характерлайдиган вектор катталик бўлиб, у тезлик векторидан вақт бўйича олинган биринчи тартибли ҳосила ёки кўчиш векторидан вақт бўйича олинган иккинчи тартибли ҳосилага тенг.

= = = ( ) =

Тўғри чизиқли текис ҳаракат Агар жисм тенг вақтлар оралиғида тенг масофа босиб ўтса, бу жисм ҳаракати тўғри чизиқли текис ҳаракат дейилади.

Тўғри чизиқли текис ўзгарувчан ҳаракат. Агар жисм тўғри чизиқли ҳаракати давомида тенг вақтлар оралиғида тезлиги бир хил қийматга ўзгарса, бу ҳаракаттўғри чизиқли текис ўзгарувчан ҳаракат дейилади.

Текис тезланувчан ҳаракат

• Текис тезланувчан ҳаракат
• V= V0 + at
• S = V0t +
• 2aS = V2 – V02
• Текис секинланувчан ҳаракат
• V= V0 - at
• S = V0t –
• -2aS = V2 – V02

Айланма харакат кинематикаси
Ихтиȅрий қаттиқ жисмни ОО¹атрофида айлантирамиз.
Агар ∆t вақтда бурилиш бурчаги ∆ϕ бӯлса, у холда оний бурчак тезлик қуйидагича ҳисобланади:
Агар жисм текис айланма харакат қилса, (ω=const)
∆𝝋
S
O
Агар ω≠const, у холда нотекис айланма харакат кузатилади. Бу холда бурчак тезланиш хосил бẏлади: