II.BOB. Lyuminestsentsiyaning taʼifi va davom etish vaqtining mezoni 2.1.Lyuminestsentsiyaning davom etish vaqti. Lyuminestsentsiyaning davom etish vaqtini koʻrsatuvchi t vaqtning qiymatlari xilma-xil (t 10⁹ s dan t 10⁶ s gacha) boʻlishiga qaramay bu vaqtning qiymati lyuminestsentsiyaning barcha protsesslari uchun nurlanayotgan molekulaning xususiy tebranishlari davridan (T = 10"¹⁴—10“¹s) ancha katta ekanligi xosdir. S. I. Vavilov bu holga alohida eʼtibor berib, davom etish vaqtining shu mezoni lyuminestsentsiyani yoruglanishning boshqa turlaridan ajratish imkoniyatini beradigan yagona xarakterli mezon ekanligini koʻrsatdi. Biz issiqlik (yaʼni temperaturali) nurlanishini Kirxgof qonuniga buysunuvchi muvozanatli nurlanish sifatida taʼriflagan edik. Shu bilan biz issiqlik nurlanishini yoruglanishning muvozanatda bulmaydigan boshqa turlaridan farq qilgan edik. Biroq tayinli bir temperaturada intensivligi issiqlik nurlanishidan katta boʻlishi mumkin boʻlgan muvozanatda boʻlmagan yorug- lanishlar qatorida har xil turlar uchraydi. Shular qatoriga lyuminestsentsiya ham kiradi, albatta, lekin sochilgan yoruglik ham, qaytgan yoruglik ham issiqlik nurlanishidan xuddi shunday farq qiladi.
2.2.Kristall fosforlar Hozirgi vaqtda fluorestsentsiyalanadigan va fosforestsentsiyalanadigan moddalar oʻrtasida aniq chegara boʻlmasa ham fosfores- tsentsiyalanadigan moddalar sinfiga kiritish mumkin boʻlgan moddalar bor. Xususan, bunday moddalar qatoriga kristall fosforlar deb ataladigan moddalar kiritilib, bu moddalar intensivligi . juda katta boʻlgan yoruglanish beradi va shuning uchun katta amaliy ahamiyatga ega. Bunday fosforlarning asosini toza koʻrnishda fluorestsentsiyalanmaydigach noorganik moddalar tashkil qiladi. Bu moddalarga «aktivatorlar» deb ataladigan baʼzi aralashmalardan juda kam miqdor (10²—10⁴ °/0) qoʻshilsa, bu moddalar intensiv ravishda fosforestsentsiyalanadigan boʻlib qoladi. Koʻp hollarda bunday aktivatorlar sifatida metallarning birikmalaridan foydalaniladi. Masalan, fosforestsentsiyalanadigan ekranlar yasashda ishlatiladigan yorqin fosfor tarkibida marganets, vismut yoki mis bulgan birikmalarning kam mitsdorlari bilan aktivlantirilgan rux sulg’fididaya tashkil topgan. Bunday fosforestsentsiyalanadigan moddalarning soʻng nurlanishi uzoq va yuqorida aytilganday, temperaturaga koʻp bogʻliq. Temperatura koʻtarilganda yoruglanishiing davom etinvatsti keskin kamayadi, lekin ravshanligi koʻp ortadi. Bu hodisani quyidagi sodda tajribada kuzatish mumkin. Rux sulg’fidli ekranni elektr yerining yorqin nuri bilan yoritib fosforestsentsiyalaymiz. Bu ekranni qorongi joyga koʻchirsak, ekran bir necha minut davomida srishib turib, asta-sekin soʻnadi.