|
Cs-O -S-O -Cs
Kimyoviy element va birikmalaming reaksion qobiliyati va ulaming miqdoriy xarakteristikasiga kvant kirayosining keyingi bosqichlardagi rivojlanishi keng imkoniyat yaratdi. Hozirgi zamon kimyo fani aniq ilmiy yo‘nalish boiib, o'zining muammolarini fizikaviy-matematik apparat yordamida yechadi. Kimyo fani nazariy asosining yaratilishi uning amaliy imkoniyatini rivojlantirdi va kimyo yutuqlarini ilmiy bashorat qilishga olib keldi. Shunday katta afzallikka ega yangi usullardan chiziqli bolmagan optika asta-sekin kimyoviy tadqiqotlaming eng infonnativ, muhim usullaridan biriga aylandi. Kimyo sohasi bo'yicha yetishib chiqayotgan yosh mutaxassislar zamonaviy fizik tadqiqot usullari haqida yetarli bilimga ega boiishi kerak. Moddalaming tuzilishi va reaksion qobiliyatini o‘rganishda fizikaviy tadqiqot usullari juda qimmatli va muhim malumotlami beradi. Fizikaviy tadqiqot usullari molekulaning tuzilishi, stereokimyosi va fizikaviy kattalik I mini aniqlashda kompleks ravishda ishlatiladi va bu usullar bir-birini toidiradi.
Refraktometrik analiz usuli
Refraktometriya (lotincha. refractus singan va ...metriya) — optik texnika boʻlimi. Qattiq, suyuq va gazsimon moddalar yorugʻlik spektrining turli sohalaridagi sindirish koʻrsatkichini oʻlchash asosida ularning fizik-kimyoviy xossalarini tadqiq qilish usullari bilan shugʻullanadi. Refraktometriya. miqdoriy kimyoviy analiz usullarining eng qulay usuli hisoblanib, kam miqdordagi (0,001 g) moddani katta aniqlikda (0,001%) tez analiz qilishga imkon beradi.
Kimyoda murakkab organik birikmalarning tuzilishini aniqlashda foydalaniladi. R. shaxtalardagi xavoni analiz qilishda, ayniqsa, metanning (portlaydigan gazlarning) konsentratsiyasini bilishda muhimdir. R. geologiyada minerallar konsentratsiyasini, oziq-ovqat sanoatida mahsulotlarning sifatini, qishloq xoʻjaligi mahsulotlarining pishib yetilganlik darajasini aniqlashda, tibbiyotda esa meʼda shirasi va boshqa analizida, texnikada turla texnologik jarayonlarni boshqarish hamda avtomatik nazorat qilishda koʻllaniladi. Yorugʻlikning sindirish koʻrsatkichini aniqlash refraktometrlar yoki maxsus interferometrlar yordamida bajariladi. Refroktometrik o’lchashda organik va anorganik moddalarni analiz qilish mumkin. Misol uchun organik moddalar analizini ko’ramiz. Tadqiq qilinayotgan moddaning tarkibi va tuzilishi to’g ’risidagi taxminning
to’g ’riligini uning molekulyar refraktsiyasini aniqlash orqali tekshirib
ko’rish mumkin. Molekulyar refraktsiya qutblanuvchaniikka to’g’ri proporlsional
va additivlik xossasiga ega. Shuning uchun uni doimiv
q o ’shiluvchilarning yig’indisi sifatida hisoblash mumkin. Bu qo’shiluvchilar
esa molekulaning tarkibiga kiruvchi atomlarga, atom guruhlariga, bog’larga
yoki strukturaning alohida tomonlariga (qo’sh bog’, halqa) tegishli bo’ladi va
shunga mos ravishda ular atom refraktsiyasi, guruh refraktsiyasi, bog’ refraktsiyasi
va struktura inkrementi deyiladi. Molekulyar refraktsiyaning
hisoblangan va tajribada topilgan qiymatlarining bir necha o ’ndan bir sm3/moI
xatolik bilan mos kelishi moddaning taxmin qilingan brutto formulasini va
strukturasini to’g ’ri ekanligini tasdiqlaydi.
Ishni bajarish tartibi
1. Glitserinning suvdagi eritmasini tayyorlang. Quyidagi jadvalda bu
eritmaning qaysi konsentratsiyalarini tayyorlash kerakligi ko’rsatilgan.
2. Har bir eritmaning va distillangan suvning sindirish ko’rsatgichini uch
martadan o’lchab ulaming o’rtachasini toping.
Erigan moddaning molekulyar refraktsiyasini topish va (5.6) formutaning
to’g’riligini tekshirish uchun:
3. Har bir eritmaning o’rtacha molekulyar og’irligi M va nisbiy zichligi d
lami quyidagi formulalar orqali hisoblang.
M = САМд + СвМв d = Cftdft + Csds
Suvning molekulyar massasi MB = 18 g., zichligi d≫ = 1,0 kg/l. Glitserinning
molekulyar massasi MA = 92,1 g., zichligi dA - 1,26 kg/l.
4. 2. va 3. bandlarda olingan natijalarni (5.6) formulaga qo’yib har bir
eritma uchun molekulyar refraktsiyani hisoblang.
5. Molekulaning struktura formulasini va alohida kimyoviy bog’laming
refraktsiyalarini bilgan holda glitserinning molekulyar refraktsiyasini
hisoblang va tajribada topilgan molekulyar refraktsiyaning qiymati bilan solishtiring.
Rgiitseri.i - 5RC-h + 2Rc-c + 3RC-o + 3Rq-h
Bu yerda Rc-h, Rc-c, Rc-o va R0-h lar mos ravishda - С—H, С—С, С—О
va О—H bog’larning refraktsiyalari.
Do'stlaringiz bilan baham: |
