Fizik kimyo” fanidan “Elektrolit eritmalarining elektr o‘tkazuvchanligi” mavzusidagi reja: kirish. Asosiy qism

II Bob. II.1 Ekvivalent elektr o‘tkazuvchanlik.
Elektr o‘tkazuvchanlikka kontsentratsiya ta’sirini yo‘qotish uchun ekvivalent elektr o‘tkazuvchanlik () degan tushuncha kiritilgan.
Oralari 1 sm bo‘lgan ikkita elektrod orasiga 1 gr/ekv. modda quyilganda hosil bo‘ladigan elektr o‘tkazuvchanlik ekvivalent elektr o‘tkazuvchanlik deb ataladi. U  (lyambda) harfi bilan belgilanadi.
Agarda 1 N eritma olsak, uning  sini o‘lchash uchun 1 l eritma kerak bo‘ladi. Elektrodlar sathi yuzasi 1000 sm² bo‘lishi kerak. Bunda 0,1 N eritma olinsa, uning 1 gr/ekv erigan moddaga moslashtirish uchun, elektrodlar sathi 1000 sm² bo‘lishi lozim. Amalda bunday qilinmaydi, ekvivalent elektr o‘tkazuvchanlik ₀ dan hisoblab topiladi.
Hisoblash.
Ko‘ndalang kesim yuzasi qancha katta bo‘lsa, elektr o‘tkazuvchanlik ham shuncha katta bo‘ladi, 1 N eritma uchun
_{1 N}= ₀  1000
Ya’ni 1 N eritma uchun  ₀ dan 1000 marta ko‘p bo‘ladi.
0,1 N eritma uchun _{0,1 N}= ₀  10000
_{0,01 N}= ₀  100000
Demak, C=1 1 N eritma uchun bo‘lsa, 0,1 N eritma uchun C=0,01 N bo‘lsa, u holda  = ₀  1000/C bo‘ladi, yoki
 = ₀  1000  V
C=1/V suyultirish deyiladi.  = om^-1  sm^-1 sm³ = om^-1  sm²
Suyultirish - 1 gr/ekv modda saqlagan eritmaning litr miqdori.
 -kuchli elektrolitlar uchun katta, kuchsiz elektrolitlar uchun kichik bo‘ladi.  suyultirish bilan ortib boradi. Buning sababi shundaki, elektrodlar orasidagi elektrolit miqdori o‘zgarmaydi (doimiy qoladi), vaholanki suyultirish natijasida ionlar soni ortadi.

0. 
   Kuchli elektrolitlarda  ozgina suyultirish bilan doimiy bo‘lib qoladi V =1 l.
   
1. 
   Kuchsiz elektrolitlarda juda ko‘p suyultirilgandangina  doimiy bo‘ladi. Chunki  kuchli elektrolitlarda suyultirish bilan tez, ammo kuchsiz elektrolitlarda  suyultirish bilan sekin ortadi.
   

6-rasm. Ekvivalent elektr o‘tkazuvchanlik grafigi

Suyultirish bilan _V ortadi, so‘ng doimiy bo‘lib qoladi. Bu cheksiz suyultirgandagi ekvivalent elektr o‘tkazuvchanlikdir (_).
_, ya’ni  =1 (100% dissotsilangan eritmaning ekvivalent elektr o‘tkazuvchanligi _).
Kuchli elektrolitlar uchun _ kuchsiz elektrolitlarga nisbatan katta bo‘ladi. Kuchsiz elektrolitlar uchun _V faqat hosil bo‘ladigan ionlar miqdoriga, ya’ni  (dissotsilanish darajasiga bog’liq) _V = _  .
C ortishi bilan ekvivalent elektr o‘tkazuvchanlikni kamayishi (_V) kuchsiz elektrolitlar uchun dissotsilanish darajasi pasayishi bilan tushuntiriladi. Kuchli elektrolitlarda esa, kontsentratsiya ortishi bilan, ion atrofiga qarshi ion ko‘payadi, ya’ni elektrostatik ta’sir tufayli ion harakatchanligi pasayadi.