Физическая химия

Eriw protsessindegi ıssılıq effekti

• Qattı zatlardın’ suwda eriwinde bir waqıttın’ o’zinde eki protsess ju’redi:
• - fizikalıq – erip atırg’an qattı zattın’ kristall torının’ buzılıwı;
• - ximiyalıq – erigen zat bo’leksheleri menen eritiwshi molekulaları arasındag’ı o’z-ara ta’sir.
• Ekinshi protsess na’tiyjesinde gidratlardın’, eger eritiwshi suw bolmasa solvatlardın’ payda bolıwına alıp keledi. Solay etip, eriw – bul fizikalık h’a’m ximiyalıq protsess, eritpe bolsa – fizika-ximiyalıq sistema bolıp tabıladı.
• Eriw a’piwayı protsess emes, ba’lkim fizika – ximiyalıq protsess ekenligin Mendeleev o’zinin’ eritpeler tuwralı ximiyalıq teoriyasında tiykarlap berdi.Onın’ pikirinshe qattı zatlardın’ suyıqlıqlarda eriwiıssılıq jutılıwı yamasa shıg’ıwı menen baradı. Bir mol zat erigende ajıralıp shıg’atug’ın yamasa jutılatug’ın ıssılıq mug’darı –sol zattın’ eriw ıssılıg’ı dep ataladı.
• Solvatlar yamasa gidratlardın’ payda bolıwındag’ı o’z-ara ximiyalıq ta’sir na’tiyjesinde ajıralıp shıg’atug’ın energiya erigen qattı zattın’ kristall torın buzıw ushın jeterli bolsa h’a’m bir bo’legi awısıp qalsa, ayaısıp qalg’an bo’legi ıssılıq sıpatında ajıralıp shıg’adı, na’tiyjede eritpe ısıydı (on’ eriw).
• Eger, o’z-ara ta’sir na’tiyjesinde ajıralıp shıqqan energiya qattı zattın’ kristall torın buzıw ushın jetpese, jetpey qalg’an bo’legin sistemadan sırttan aladı, na’tiyjede eritpe suwıydı (teris eriw).
• Demek, gidratlar yamasa solvatlardın’ payda bolıwında ajıralıp shıg’atug’ın energiyag’a salıstırg’anda, kristall tordı buzıw ushın ko’birek energiya sarıplansa, eriw eritpenin’ suwıwı menen, eger azıraq energiya sarıplansa – eriw eritpenin’ ısıwı menen boladı.

Har qi`yli duzlardi`n eriwshen`lik iy`mek si`zi`g`i

Genri nızamı h’a’m Genri-Dalton nızamları`

• Biraq, gazlardın’ eriwshen’ligi temperaturanın’ artıwı menen kemeyedi, basımnın’ artıwı menen artadı. Gazlardın’ eriwshen’liginin’ basımg’a baylanıslıg’ı Genri nızamı menen ko’rsetiledi.
• O’zgermes temperaturada erigen gazdın’ awırlıg’ı basımg’a tuwrı proportsional:
• m=kP
• bul jerde, m-erigen gazdın’ awırlıg’ı, k-Genri koeffitsienti (eriwshen’lik koeffitsienti), P-basım.
• Genri nızamı gazdın’ basımı kem bolg’anda h’a’m gaz eritiwshi menen ximiyalıq birikpe payda etpegende g’ana orınlı.
• Genri-Dalton nızamına muwapıq, gazlar aralaspasındag’ı h’a’r qanday gaz o’zinin’ partsial basımına proportsional tu’rde eriydi.