Fitratning ilmiy asarlari. Mustaqil ishi abdullayev e bajardi

Fitrat shе’riyati
• Fitratning “Sayxa” (1911) dastlabki shе`riy to`plami
Istanbulda fоrs tilida nashr etildi. Undagi shе`rlar Vatan
haqida edi, 1912 yili «Sayyoh hindi» («Bayonoti
sayyohi hindi») bosilib chiqdi. «Rahbari najot» (1915),
«Oila» (1916), «Begijon» (1916), «Mavludi sharif»
(1916), «Abo Muslim» kabi asarlari nashr etildi.Fitrat
usuli jadid maktablari uchun yangi darsliklar ham
yozdi. «O’qu» (1917, Boku) kitobi, Shokirjon Rahimiy
va Qayum Ramazon bilan hammualliflikda yozilgan
«Ona tili» (1918) darsligi, «Cho’zg’ilar» («Unlilar»),
«Bitim yo’llari» (1919), «Bedil» (1923, 1924) «O’zbek
tili qoidalari», Sarf (1-kitob), Nahv (2-kitob) (1925),
Sarfi zaboni tojik (1925), «Adabiyot qoidalari» (1926)
kabi darslik-qo’llanmalari shular jumlasidandir.
Fitrat nazdida millatni uyg’otish, uning ongini yuksaltirishning muhim
yo’nalishlaridan biri - matbuot, adabiyot va san’at orqali xalqqa ta’sir
etish. Shuning uchun u yuqoridagi jadidchilik harakati va turli xil publisistik
asarlar yozishda faol bo’ldi. Shu tariqa Buxoroda matbuot ishga tushdi. “Turon”,
“Buxoroyi sharif” kabi oynomlar ishga tushdi. 26 - noyabr kunida Qo’qonda o’lk
musulmonlarining favqulotda IV qurultoyi bo’lib o’tdi. Unda o’lkaning turli shaharlaridan 203 vakil ishtirok etdi. Muhimi shundaki, yig’in milliy va diniy cheklashlardan holi bo’ldi.
Hay’atga saylanganlar orasida yevropaliklar ham bor edi. 27-noyabr kechasi qurultoy tarixiy qaror qabul qildi. Turkiston muxtoriyati tuzildi. Fitrat Turkiston muxtoriyatini so’ngsiz mehr bilan qarshi oldi. U e’lon qilingan 27-noyabr tunini “milliy laylatul-qadrimiz” ,-deb atadi. 1918-yili Fitrat Toshkentga chaqirilib olinadi va maorif ishlariga jalb
qilinadi. Maktablarda, dorilfununda til va adabiyotdan dars bera boshlaydi. U
turgan manzil 1937-yil 22-iyulda tuzilgan “Maxbuslik anketa”sida Toshkent
shahar Guliston mahallasi(Hozirgi Bunyod-kor maydoniga to’g’ri keladi), 116-uy
deb ko’rsatilgan.Taniqli journalist A’zam Ayyub ham 1918-yili Hadradagi
maktabda Fitrat qo’lida o’qigan. Fitratning Toshkentdagi eng katta ishlaridan biri
bu “Chig’atoy gurungi”ni yo’lga qo’ygani bo’ldi. 1920-yil 9-aprelida esa “Tong”
oynomasining 1-soni bosmadan chiqdi. 1923-1924-yillarda Fitrat Moskvadagi
ko’xna o’quv yurtlaridan biri bo’lgan sharq tillari institutida ishlay boshladi.