Fitonematodalar. Ildiz bo’rtma nematodasining tuzilishi va rivojlanishi. O’simlik ildizida bo’rtmalar hosil bo’lishi

Haqiqiy to‘garak chuvalchanglar (Nematoda) sinfi.

Nematodalar turli xil muhitda yashashga moslashgan bir necha o ‘n

niing turlami o'z ichiga oladi. Ulami deyarli barcha suv havzalarida va

tuproqda uchratish mumkin. Ular tuproq biotsenozida ko‘p hujayrali

organizmlaming asosiy qismini tashkil etadi. Tuproqdagi har qanday

chirish jarayoni ular ishtirokisiz o‘tmaydi. Bir qancha turlari odam,

hayvonlar va o'simliklarda parazitlik qiladi.

Tashqi tuzilishi.

Duksimon tanasining oldingi va keyingi uchi ingichkalashgan, ko‘ndalang kesimi to‘garak shaklda. Tanasi oldingi uchida og‘iz teshigi, keyingi uchiga yaqin joyda anal teshigi joylashgan. Tnnasining anal teshigidan keyingi qismi dum, anal teshigi joylashgan tomoni qorin deb ataladi. Jinsiy va ayirish sistemasi teshiklari ham qorin tomondan tashqariga ochiladi. Nematodalar tanasi sirtdan ko‘p qavatli kutikula bilan qoplangan.Nematodalar Tanasining ikki yon, orqa va qorin tomoni bo‘ylab to’rtta bo‘ylama chiziq o’tadi. Gipodermada ana shu chiziqlarga mos keladigan to‘rtta yo‘g‘onlashuv hamda ular ostida bo’ylama muskullar joylashgan. Gipoderma valiklari muskul qavatini toʻrtt boʻlaka boʻlgan. Orqa va qorin muskullar yordamida nematoda tanasini dorzoventral bukib, yon tomonida harakatlanadi.

Hazm qilish sistemasi.

Nematodalarning og‘iz teshigi tanasining oldingi uchida joylashgan bo' lib, odatda uchta (bitta orqa, ikkita yon) maxsus o ‘simtalar – lablar bilan o’ralgan. Naysimon ichaginmg oldingi qismi og‘iz bo‘shlig‘i –stoma va halqumga bo‘linadi Ayrim yirtqich va zooparazitlar stomasida kutikula o ‘simtasidan iborat tishlar bo ‘ladi. O‘simlik parazitlari stomasi esa sanchib so‘ruvchi organ- stiletni hosil qiladi. Halqum devorida muskul va hazm bezlari joylashgan. Bir qancha nematodalar halqum muskullari hujayralari kengayib, bulbus hosil qiladi. Halkum ektodermadan hosil bo ‘ladi, uning tirqishi uchburchak shaklda, devori xitinlashgan. Halqum endodermal oʻrta ichaka oʻtadi. Oʻrta ichak bir qavat silindrsimon hujayralardan iborat. Qisqa orta ichak murtak ektodermasidan hosil bo’ladi. Ayrim nematodalar ichagi reduksiyaga uchragan.