Fiskal siyosat, davlаt byudjeti va uning taqchilligi

Fiskal siyosat, davlat byudjeti va uning taqchilligi   

. 

 

458 

 

rioya qilish uchun  moddiy javobgar bo‘lishi, 

turli  soliqlar  undirib  olish  va  mablag‘  bilan 

ta’minlash  tizimi  orqali  amalga  oshiriladi. 

Davlat  moliya  vositasida    zimmasiga 

yuklatilgan  vazifalar  doirasida,  iqtisodiyot 

subektlar  tasarrufiga  moliyaviy  mablag‘lar 

qanchalik  o‘z  vaqtida  tushayotganligi, 

shuningdek, 

ulardan 

foydalanish 

samaradorligini nazorat qiladi; 

    3.  Moliyaning  taqsimlash  vazifasi 

aniq  iqtisodiy  vaziyatda  jamg‘arish  va 

iste’molni optimallashtirish maqsadida milliy 

daromadning 

taqsimlanishi 

va 

qayta 

taqsimlanishini ta’minlashda namoyon bo‘ladi. Bu real ishlab chiqarish sohalarida 

yaratilgan  yalpi  mahsulotni,  ayniqsa,  uning  milliy  daromadini  tashkil  qiluvchi 

qismini  davlat  va  mulkchilikning  turli  shakllariga  asoslangan  korxonalar, 

iqtisodiyot  tarmoqlari,  ishlab  chiqarish  sohalari,  mamlakat  xududlari  o‘rtasida 

taqsimlash va qayta taqsimlashda namoyon bo‘ladi. Bunda milliy daromadning bir 

qismi  korxona  va  aholi  daromadlaridan  turli  xil  soliqlar  olish,  renta  va  bojxona 

to‘lovlari,    aksiz  yig‘inlari  kabilar  orqali  davlat  byudjetida  to‘planadi.  Davlat  

to‘plangan  milliy daromadning katta qismini moliyaviy vositalar orqali  aholining 

ijtimoiy  madaniy  ehtiyojlariga  (uy-joy  qurilish,  tibbiyot  xizmati,  maorif,  nafaqa, 

stipendiya  va  shu  kabilarga),  daromadlar  darajasini  ushlab  turishga,  milliy 

mudofaga, atrof muhitni muhofaza qilish va shu kabilarga sarflaydi. 

Shuni  aytish  lozimki,  moliyaviy  munosabatlar  tizimida  davlat  moliyasi 

alohida  o‘rin  tutadi.  Bunda  nafaqat  davlat,  balki  xususiy  sektor  korxonalari 

daromadining bir qismini undirish yo‘li bilan davlat pul fondlarini shakllantiradi.  

    4. Moliya iqtisodiy jarayonlarni, turli tadbirlarni moliyalash va unga xizmat 

ko‘rsatish vazifasini ham bajaradi; 

    5.  Moliyaning  rag‘batlantiruvchilik  vazifasi,  birinchidan,  yaratilgan 

maxsulot qiymatini taqsimlash jarayonida, ikkinchidan,  foizli daromadlarni tashkil 

qilish  va  taqdim  qilish  mexanizmi  vositasida  amalga  oshiriladi.    Ikki  xolda  ham 

moliya  ishlab  chiqarish  samaradorligiga,  uning  pirovard  natijasiga,  mahsulot 

sifatiga sezilarli ta’sir ko‘rsatadi. 

6. Ijtimoiy ximoyalash ham moliya tizimi orqali amalga oshiriladi. Ma’lumki, 

axolining  muhtoj  qatlamlari  qariyalar,  nogironlar,  kam  daromadli  oilalar  o‘z 

tirikchiligini  yuritishni  minimal  darajada ta’minlash imkoniyatiga  ega  bo‘lmaydi. 

Ijtimoiy  himoyalash  esa  ularni  moliyaviy  ta’minlash,  boshqacha  aytganda, 

moliyaviy  kafolatlashni  talab  etadi.  Bu  asosan  davlat  moliyasi  yordamida  amalga 

oshiriladi. Davlat maxsus fondlar tashkil etib,  bunday himoyalashni tizimli amalga 

oshirib  boradi.  Ishsizlik  nafaqalari,  bolalar  uchun  nafaqa,  nogironlar  pensiyasi 

kabilar shular jumlasiga kiradi. 

Bundan  tashqari  ijtimoiy  iste’mol  orqali  amalga  oshadigan  fondlar  ham 

mavjud  bo‘lib,  bularga  bepul  tibbiy  xizmat,  maorif,  atrof  muhitni  muhofazalash 

kabilar kiradi. 

---