Fiskal siyosat, davlаt byudjeti va uning taqchilligi

---

 

 

 

 

 

                

 

 

 

           

24

  

М A V Z U 

          

FISKAL SIYOSAT, DAVLAT 

BYUDJETI VA UNING TAQCHILLIGI  

 

 

 

   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

REJA 

 

1. 

Davlatning  fiskal  siyosati, 

uning  maqsadi  va  iqtisodiy 

dastaklari 

 

2. Moliyaning  mohiyati  va 

vazifalari. Moliya tizimi 

3.  Davlat  byudjeti  va  uning 

taqchilligi 

4. Soliqlar,  ularning  turlari 

va 

takomillashtirish 

vazifalari 

 

Mavzuning 

qisqacha 

tafsiloti. 

Ushbu  mavzuda  fiskal  siyosat, 

dalat  byudjeti  va  uning  taqchilligi 

berilgan.  O’zbekistonda  amalga 

oshirilayotgan  fiskal  siyosat  va 

xorij  tajribasi  batafsil  ko’rib 

chiqilgan.  Soliqlarning  mohiyati, 

O’zbekiston  soliq  siyosati  va  shu 

mavzuga 

doir 

statistik 

ko’rsatkichlar berilgan.  

 

---

Fiskal siyosat, davlat byudjeti va uning taqchilligi   

. 

 

449 

 

Davlatning fiskal siyosati, uning maqsadi va iqtisodiy 

dastaklari 

Davlatning  fiskal  siyosati  siklik  tebranishlarni  bir 

maromga  keltirish  va  yuqori  bandlik  hamda  past  inflyasiya 

sharoitida  barqaror  iqtisodiy  o‘sishni  ta’minlash  maqsadida 

soliqqa  tortish  va  davlat  xarajatlarini  tartibga  solishga 

qaratilgan. 

Fiskal siyosat rag‘batlantiruvchi yoki turg‘un tavsifga ega 

bo‘lishi  mumkin.  Rag‘batlantiruvchi  fiskal  siyosati  (fiskal 

ekspansiya) qisqa davrda davlat sarflarini ko‘paytirish, soliqlar 

stavkalarini 

pasaytirish 

yoki 

bu 

choralarni 

o‘zaro 

uyg‘unlashtirish  yo‘li  bilan  siklik  tanazzulni  engib  o‘tish 

maqsadida 

ishchan 

iqtisodiy 

faoliyatni 

rag‘batlantirishga 

yo‘naltiriladi.  Uzoq  davrda  soliq  stavkalari  pasayishi  iqtisodiy 

o‘sish  sur’atining barqaror  jadallashuvi  va  iqtisodiy  salohiyatning  

mustahkamlanishiga olib kelishi mumkin. 

Yuqorida  aniqlangan  fiskal  siyosat 

diskretsion  (yoki  faol)  xisoblanadi.  Odatda  u 

prezidentning 

iqtisodiy 

maslaxatchilari 

kengashi tavsiyasi bilan yuritiladi. Bu prezident 

tomonidan iqtisodiy masalalarda yordam berish 

va  ularni  tekshirish  uchun  tayinlangan  uch 

iqtisodchi  guruhning  iqtisodiy  echimlari  taklifidan  kelib  chiqib 

belgilanadi.  Hokimiyat  chiqimlari  va  soliqlaridagi  diskretsion 

o‘zgarishlar  federal  hokimiyat  qaramog‘ida  bo‘lib,  ular 

avtamatik ravishda  ro‘y bermaydi.  Kongres faoliyatisiz yuzaga 

keladigan  o‘zgarishlar  nodiskretsion  (yoki  “passiv”  yoki 

“avtomatik”), xisoblanadi

1

. 

Davlatning,  turg‘un  fiskal  siyosati  (fiskal  restriksiya) 

qisqa  davrda  iqtisodiyotning  “qizib  ketish”ni  bartaraf  etish 

maqsadiga  ega  bo‘ladi.  U  davlat  xarajatlarini  taqazo  etib 

iqtisodiy  o‘sish    va  talab  inflyasiyasi  sur’atini  pasaytirishga 

imkon beradi. 

Fiskal  siyosatning  iqtisodiy  mazmuniga  doir  turli  xil 

qarashlarni  tahlil  qilish,  aniq  iqtisodiy-ijtimoiy  tizimlar 

sharoitida  amal  qilish  xususiyatlarini  hamda  davlatning 

iqtisodiyotga  samarali  ta’sir  qilish  dastaklaridan  ekanligini 

asoslash 

va 

milliy 

iqtisodiyotning 

muvozanatligini 

ta’minlashdagi  ustuvor  yo‘nalishlarini,  aniq  iqtisodiy 

tamoyillarini  belgilash  zarur  bo‘ladi.  Chunki,  davlat  paydo  

bo‘lishi  bilan  fiskal  siyosat  jamiyatdagi  turli  xil  iqtisodiy 

                                                           

1

 Economics : principles, problems, and policies / Campbell R. McConnell, Stanley L. Brue.– 17th ed. P-209