Фирибгарлик

Фирибгарликда эса, алдов шахс томонидан қасддан, ҳаракат оқибатини англаган ҳолда содир этилади.
Сохталаштириш-хато ёки фирибгарлик оқибатида ахборот ёки маълумотларни қалбакилаштириш.
Корхона содир этиладиган фирибгарликлар ва улардан манфаатдор:
• Менеджер - корхона учун ноқулай бўлган ҳисоб сиёсатини танлайди.
• Ходим - савдо тушумини яшириб ўғирлик қилади ва ҳисоб регистрларида қайд этмайди.
• Мижоз - чалғитиш мақсадида нотўғри счет фактура ва ҳужжжатлар тақдим этади.

Фирибгарлик содир этилиши учун қуйидаги ҳолатлар сабаб ҳисобланади:

• Ноҳалоллик - ҳалол ва тарбияли шахс фирибгарлик қилишдан ўзини тияди. Шахсдан шу хислатлар ва уят ҳиссининг йўқолиши фирибгарлик содир этишга сабаб бўлади;
• Имконият – фирибгарлик содир этилиши учун имконият зарур бўлади. Корхонада назорат тизимининг яхши йўлга қўйилмаганлиги фирибгарлик учун имконият ҳисобланади;
• Манфаат – фирибгарлик натижасидан харажатлари ёки жазосидан кўра кўп фойда олишини билиш, ҳис этиш шахсни фирибгарликка рағбатлантиради.
• Бир ёки бир шеча шахслар ўртасида устун мавқеига эга бўлиш – шундай имконияти бор шахсларда назоратни чеклаб ўтиш имконияти юқори бўлади;
• Ҳаддан ташқари мураккаб корпоратив ташкилий тузилма – бундай ҳолатда трансакциялар (жараёнлар)ни назорат қилиш муракккаблашади, шу сабабли ходимни фирибгарлик қилиш ва уни яшириш имконияти ортади;
• Ходимлар маънавияти пастлиги – ходимларга компаниядаги вазият ва муҳит ёқмаслги уларда фирибгарликни рағбатлантиради;
• Ходимни меҳнат таътили олишни ҳоҳламаслиги ва узоқ муддат чиқмаслиги;
• Ходимнинг “кенг қулоч” билан яшаш турмуш тарзи – маишат билан яшаш ва ортиқча ҳашаматлар маблағ талаб этади, шу сабабли ходимда фирибгарликка эҳтиёж пайдо бўлади;
• Мажбуриятларни тақсимлашга ноодатий ёндошув – ходимлар ўртасида мажбуриятларни нотекмис ва нотўғри тақсимлаш уларда имкониятдан фойдаланиш ёки ҳасад ҳиссини уйғотади;
• Бошқарув тизимида назоратнинг йўқлиги – ходим назорат йўқлигини билгач ўз эҳтиёткорлигини йўқотади ва кўнглига келган ишларни қилишни бошлайди;