Фермер хўжаликларида сотилган маҳсулот ҳажмига асосий воситалар билан боғЛИҚ омиллар таҳлили

Йиллар Сотилган маҳсулот млн.сўм

Download 31,67 Kb. bet 2/3 Sana 25.02.2022 Hajmi 31,67 Kb. #278674

Bog'liq
Жумаева Г.-мақола

Bu sahifa navigatsiya:

• Ўзгариш суръати, % Млн.сўм Ўзгариш суръати, %

Йиллар	Сотилган маҳсулот млн.сўм.		Асосий воситалар қиймати			Асосий воситалар самарадорлиги
Млн.сўм	Ўзгариш суръати, %	Млн.сўм	Ўзгариш суръати, %	Минг сўм		Ўзгариш суръати, %
2009	38,4		23,4		1,6
2010	43,5	113,3	26,1	111,3	1,7		106,2
2011	57,1	131,3	28,9	110,7	2,0		117,6
2012	41,5	72,7	33,7	116,6	1,2		60,0
2013	65,9	158,7	37,2	110,4	1,8		150,0

Жадвал маълумотларидан кўринадики, хўжаликда сотилган маҳсулот ҳажми 2012 йилдан ташқари ўрганилаётган барча йилларда ўсиб борган. Бу ижобий натижа ҳисобланади. Шунингдек, жадвал маълумотларидан кўринадики, асосий воситалар қиймати ҳам ошиб борган. Бироқ бундай ўсиш сотилган маҳсулот ҳажмига салбий таъсир кўрсатади. Чунки, асосий воситаларга мулк солиғининг ҳисобланиши ва фойдадан амортизация ажратмасининг ажратилишини инобатга оладиган бўлсак, сотилган маҳсулот ҳажмига асосий воситалар қиймати экстенсив омил сифатида ўз таъсирини кўрсатади. Натижада асосий воситалар қиймати ўртасидаги ўсиш диманикаси пасайган даврда асосий воситалар самарадорлиги юқори бўлган. Хусусан, 2011 йилда асосий воситалар қиймати 2010 йилга нисбатан 0,6 фоизга (110,7-11,3) камайган бўлса, асосий воситалар самарадорлиги шу даврда 11,4 фоизга (117,6-106,2) юқори бўлган.
Бундай ўзгаришларнинг сотилган маҳсулот ҳажмига таъсирини аниқлаш таҳлилнинг такомиллашган усулини тақазо этади.
Бунда сотилган маҳсулот ҳажмининг ўзгаришига асосий воситалар билан боғлиқ омиллар таъсирини аниқлаш учун қайта ҳисоблаш усулидан фойдаланишни тавсия қиламиз. Ушбу усулни амалга оширишда юқорида келтирилган формулалардан фойдаланган ҳолда уч хил кўрсаткич талаб этилади: асосий воситаларнинг қиймати; асосий воситалар самарадорлиги; сотилган маҳсулотнинг ҳақиқий ва қайта ҳисобланган ҳажми. Сотилган маҳсулотнинг қайта ҳисобланган ҳажмини аниқлаш учун асос сифатида танланган йилдан кейинги йилдаги асосий воситалар қиймати асос йилдаги асосий воситалар самарадорлигига кўпайтирилади. Сотилган маҳсулотнинг қайта ҳисобланган суммасини асос йилдаги сотилган маҳсулотнинг ҳақиқий ҳажмидан чегирилганда фермер хўжалигида аосий воситалар ҳисобига сотилган тушган маҳсулотнинг ўзгариш сабабларини аниқлаш мумкин бўлади. Шунингдек, ҳақиқатда сотилган маҳсулот ҳажмидан шу даврдаги сотилган маҳсулотнинг қайта ҳисобланган ҳажмини айирганимизда асосий воситалар самарасининг сотилган маҳсулотга таъсирини аниқлаш мумкин бўлади. Шу тариқа иккала омилнинг ҳам таъсирини аниқлаб оламиз. Буни формулалар шаклида ҳам ифода этиш мумкин.

(3)


(4)


(5)
Бунда: Qqh-қайта ҳисобланган сотилган маҳсулот ҳажми;
Av.a.y.k.y- асос йилдан кейинги йилдаги асосий воситалар қиймати;
Av.s.a.y- асос йилдаги асосий воситалар самарадорлиги;
▲Qav-асосий воситалар таъсири ҳисобига;
Qa.y-асос йилда сотилган маҳсулот ҳажми;
▲Qav.s-асосий воситалар самарадорлиги таъсири ҳисобига;
Qh-ҳақиқатда сотилган маҳсулот ҳажми.
Ушбу формулаларнинг амалиётда қўлланилиш тартибини қуйидаги жадвал ёрдамида бажаришни тавсия қиламиз (2-жадвал).
2-жадвал

Download 31,67 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham: