Феъл сыз туркуми

o'qiydi - o'timsiz.  

 

III. FE'L NISBATLARI. 

 

 

Fe'l  orqali  ifodalangan  ish  –  harakat  va  holat  bilan  shaxs  orasidagi 

munosabat turlicha bo'lishi mumkin. Masalan, o'qidim, ishladi kabi fe'llar o'zida 

ishlovchi  shaxsni  ham  ko'rsatib  turibdi.  Agar  qaror  o'qildi,  topshiriq  bajarildi 

desak, ish-haraktning o'zi haqida xabar bor, lekin uni bajaruvchi shaxsni mazkur 

fe'llar  anglatmaydi.  Ish-harakatning  bajaruvchisi  (sub'yekti)  bilan  predmeti 

---

 

4 

(ob'yekti)  orasidagi  yoki  bir  necha  bajaruvchi  sub'yektlar  orasidagi 

munosabatlarning ifodalanishi fe'l nisbati deyiladi. Masalan, Nazira kitob sotib 

oldi; gapida sotib oldi – harakatning bajaruvchisi (sub'yekti) Nazira bo'lib, u ega 

orqali  harakatning  predmeti  (ob'yekt)i,  kitob  esa  vositasiz  to'ldiruvchi  orqali 

ifodalangan. Bunda harakatning asosiy bajaruvchisi kitobdir, ya'ni to'ldiruvchidir. 

Nazira – ega esa harakat bajarilishida vosita bo'lgan bajaruvchi shaxs.  

 

Fe'l nisbati maxsus forma yasovcha qo'shimchalar yordami bilan yasaladi 

(aniq  nisbat  bundan  mustasno).  Bu  qo'shimchalar  fe'lning  ma'nosini  tamomila 

o'zgartirmaydi,  balki  unga  qo'shimcha  ma'no  qo'shadi.  Ana  shu  qo'shimcha 

ma'nolar  gap  ko'rinishining  qanday  bo'lishini  bildirib  turadi.  Ega  va 

to'ldiruvchining qanday forma va ma'noda birikishi fe'l nisbatining ma'nosi bilan 

bog'lanadi.