Феъл сыз туркуми

IV. BO'LISHLI VA BO'LISHSIZ FE'LLAR. 

 

 

Fe'llar  ish-harakatning  bajarilishi  haqida  tasdiq  yoki  inkorni  bildirishiga 

ko'ra bo'lishli va bo'lishsiz bo'ladi. 

 

Ish-harakatning  bajarilishi  haqida  tasdiqni  ifodalovchi  fe'llar  bo'lishli  fe'l 

deyiladi.  Bo'lishlilik  ma'nosini  ifodalaydigan  maxsus  grammatik  ko'rsatkichlar 

yo'q, fe'lning bo'lishsiz ko'rsatkichi qatnashmagan shakli bo'lishli fe'l sanaladi: ol, 

o'qi, yozgan, borguncha, ishlay, aytsa, ko'rib chiqqan, javob ber kabi. 

 

Ish  -  harakatning  bajarilishi  haqidagi  inkorni  bildiruvchi  (bajarilmasligini 

ifodalovchi) fe'llar bo'lishsiz fe'l deyiladi. Masalan: gapirmadim, ko'rma, ko'rgan 

emas, ko'rgani yo'q. 

 

O'zbek tilida bo'lishsiz fe'llar quyidagicha yasaladi: 

---

 

8 

 

1. -ma qo'shimchasi bilan. Bunda -ma qo'shimchasi fe'lning leksik ma'no 

ifodalovchi  qismiga  qo'shiladi:  o'qima,  o'qimagan,  aytmasa,  ko'rib  chiqma. 

Birdan  ortiq  fe'llardan  tuzilgan  murakkab  fe'llarda  -ma  qo'shimchasi  odatda 

so'nggi komponenti - ko'makchi fe'llarga qo'shiladi. Masalan: ko'rib chiqma, olib 

kelma, o'qib ko'rma, olib qola ko'rma. Murakkab fe'lning har ikki komponentiga -

ma  qo'shimchasi  qo'shilsa,  fe'l  bo'lishli  fe'lga  aylanadi.  Masalan:  o'qimay 

qo'ymadi - o'qiydi, aytmay qo'ymaydi-aytadi, bormay qo'ymaydi-boradi kabilar.