Fazoviy kuchlar sistemasi tasiridagi qattiq jismlarning muvozanatlik shartlari

Savollar:

1. 
   Fazoviy kuchlar sistemasining geometrik muvozanat shartini tushuntirib bering?
   
2. 
   Fazoviy kuchlar sistemasi muvozanatining analitik shartini yozib bering?
   
3. 
   Fazoda joylashgan parallel kuchlar sistemasining geometrik muvozanat shartlarini yozib bering?
   
4. 
   Fazoda joylashgan parallel kuchlar sistemasining analitik muvozanat shartlarini yozib bering?
   
5. 
   Parallel kuchlar tasirida muvozanatda bo`lgan jismlarga misol keltiring?
   
6. 
   Fazoviy kuchlar sistemasida nechta nomalumni aniqlash mumkin?
   
7. 
   Qo`shma konstruktsiyalar deb qanday konstruktsiyalarga aytiladi?
   
8. 
   Qo`shma konstruktsiyalarning muvozanat tenglamalar sistemasi qanday tuziladi?
   
9. 
   Fazoviy kuchlar sistemasining statik aniq masalalarini aytib bering?
   
10. 
    Fazoviy kuchlar sistemasining statik noaniq masalalarini aytib bering?
    

8 maruza - 2 soat. Mavzu: Ishqalanish. Sirpanib ishqalanish va Kulon qonuni. Ishqalanish koeffitsienti va ishqalanish konusi. Sirpanib ishqalanishda muvozanat tenglamasi. Dumalab ishqalanish. Dumalab ishqalanish koeffitsienti.

Mavzuning maqsadi: Malumki harqanday muvozanat va harakatda albatta ishqalanish hodisasi yuz beradi. Sirpanib ishqalanish ko`p hollarda zararli bo`lib, ularni yo`qotish vazifalari o`rganiladi, ayrim hollarda (masalan tormozlash mexanizmlarida) ularni oshirish qonuniyatlarini o`rganish bilan shug`ullanamiz.

Dumalab ishqalanish esa harqanday traktor, avtomashina, poezd vagonlari g`ildiraklari va umuman hamma aylanma harakat qiluvchi jismlar (podshipniklarda)da uchraydigan muhim hodisa hisoblanib, ularni o`rganish mexanikaning eng asosiy vazifalaridan biri hisoblanadi.

Tayanch so`z va iboralar: Ishqalanish, sirpanib ishqalanish. Sirpanib ishqalanish qonuni, ishqalanish koeffitsienti, ishqalanish burchagi, ishqalanish konusi. Dumalab ishqalanish, dumalab ishqalanish koeffitsienti, dumalab ishqalanish koeffitsientining o`lchov birligi.
Bayoni: Agar ishqalanishni va uning qonuniyatlarini bilmasak, umuman birorta qattiq jismning mehanik harakatining qonuniyatlarini, yoki uning muvozanat sabablarini mutloq tushunaolmagan bo`lar edik. YAni mexanikani ishqalanishsiz tassavur etish mumkin emas.
1.Sirpanib ishqalanish qonunlari.
Agar jism erkin bo`lsa, u istalgan tomonga harakat qilaoladi. Lekin u bog`lanishda bo`lsa, yani u biror boshqa jismni ustida joylashgan bo`lib, uning ustida sirpanib yoki dumalab harakatlanayotgan bo`lsa, albatta ishqalanish kuchi paydo bo`ladi.

Ishqalanish kuchining paydo bo`lish sababi shuki, texnikada uchraydigan barcha mashina detallariga harqancha ishlov berilmasin baribir ularning sirtlarida mikrorelef, yani malum miqdorda g`adir budirlik saqlanib qoladi. SHu sababli bir sirt ikkinchi sirtning ustida sirpanib harakatlanayotganda, ushbu g`adir budirlik natijasida sirpanib ishqalanish kuchi paydo bo`ladi.

Agar mabodo ishqalanayotgan sirtlar o`ta toza silliqlangan bo`lsa, yani mikrorelef mutloq yo`qotilgan bo`lsa, u holda ishqalanish kuchi nolga teng yoki unga yaqin bo`ladi, va bunday bog`lanishlarni ideal bog`lanishlar deyiladi

Biz quyida hozircha faqat real bog`lanishlar, yani ishqalanuvchi sirtlarda mikrorelef (g`adir budirlik) saqlanib qolgan sirtlar, ustida muvozanat holatini saqlanayotgan jismlarga oid masalalarni ko`rib o`tamiz.

Aslida ishqalanish qonuniyatlari ancha murakkab masalani tashkil etadi, lekin biz, ushbu maruzada ishqalanish haqidagi umumiy qonuniyatlarni o`rganamiz xolos. Ular asosan quyidagilardan iborat:

1. 
   Biror qattiq jismni real bog`lanish ustida, ixtiyoriy tomonga surmoqchi bo`lsak, shu ishqaluvchi sirtlar orasida, ishqalanish kuchi F_ishq - paydo bo`ladi. Ushbu kuchning son qiymati noldan to F<sub>cheg</sub> qiymatgacha ortib boradi, yo`nalishi esa hardoim harakat tomonga teskari bo`ladi.
   
2. 
   CHegaraviy ishqalanish kuchining son qiymati (moduli) quyidagi formula bo`yicha aniqlanadi, va uni Kulon qonuni deb ataladi,