Fayzullayeva Gulchexra Sharipboyevna

Pedagogik hamdardlik 
– pedagog tomonidan o‘quvchilar, ota-onalar va 
hamkasblarining xatti-harakatlari, hissiyotlari, hayotiy intilishlari, tabiatlarini 
tushunish, boshqalar nuqtai nazarini ma’qullash asosida jamoadagi munosabatlarni 
me’yorda tashkil etilishini ta’minlash Pedagogik hamdardlik asosida pedagog 
o‘quvchi shaxsi, uning istaklarini tushunish va u orqali o‘quvchilarga samarali 
ta’sir etish zarurligini anglaydi. Pedagogik muloqotni tashkil etishda pedagog, 
ayniqsa, yordamiga muhtoj o‘quvchilarga alohida e’tibor berish, har bir o‘quvchida 
turli o‘quv fanlari asoslarini o‘zlashtirishga qiziqtirish usullarini, hamkorlik, 
ijodkorlikka asoslangan mehnatni tashkil etishni oldindan o‘ylab qo‘yish lozim. 
Pedagogik amaliyot pedagog tomonidan tashkil etilayotgan muloqotni bir necha 
turga ajratish mumkinligi ko‘rsatadi. Pedagoglar o‘z faoliyatlarida muloqotning 
quyidagi turlariga tayanib ish ko‘radi: 
1) o‘zaro ijodiy faoliyatga qiziqtiradigan muloqot; 
2) o‘zaro do‘stona munosabatga asoslangan muloqot; 
3) muayyan masofani saqlagan holda tashkil etiladigan muloqot; 
4) qo‘rqitish, tahdid qidishga asoslangan muloqot; 
5) hazil-mutoyibaga, yumorga asoslangan muloqot.
Pedagog tomonidan jamoa bilan muloqotni uyushtirishtexnikasini doimiy 
ravishda tahlil qilib borish maqsadga muvofiqdir. Ma’lum vaziyatlarda pedagog 
rahbar sifatida o‘quvchilar faoliyatlarini boshqaradi. Bu jarayonda ham muloqot 
yetakchi omil hisoblanadi. Biroq, muloqotning samaradorligi rahbar sifatida 
namoyon bo‘layotgan pedagog tomonidan qanday muloqot uslubining 
tanlanganligi bilan belgilanadi. Odatda, pedagogning rahbar sifatidagi muloqot 
usullari quyidagi uch turga ajratiladi: 
1. Avtoritar uslub. 
Bunga ko‘ra o‘quvchilar tomonidan barcha turdagi 
faoliyatning tashkil etilishi, mazmuni, shakli, metod va vositalarining barchasi 
faqat pedagog tomonidan belgilanadi. O‘quvchilarning har qanday tashabbuslari 
rag‘batlantirilmaydi, aksincha, buyruq, ko‘rsatma, yo‘llanma berish, shuningdek, 
jazolash 
choralariniko‘rish 
orqali 
o‘quvchilarga ta’sir etiladi. Hatto 
o‘quvchilarning faoliyatlari ijobiy baholangan vaqtda ham ularga bo‘lgan ta’sir 
turli kesatiqlar bilan bayon etiladi. Ya’ni: “Sendan ijobiy xatti-harakatni kutmagan 

---

edim?!”, “Buni qara-ya, nahotki o‘zgargan bo‘lsang!?”, “Qara-ya, birgina a’lo 
baho olish bilan o‘zingni yaxshi inson bo‘lib qolgan deb hisoblaysanmi!?” va h.k. 
mazmundagi rag‘batlar, ular asli ijobiy holatni e’tirof etishga yo‘naltirilgan bo‘lsa-
da, o‘quvchini yangi yutuqlariga ilhomlantirmaydi. Aksincha, unda ta’lim olishga, 
ta’lim muassasasiga va pedagoglarga nisbatan sovuqqonlikni yuzaga keltiradi.