MARK TVEN
(1835-1910)
Samyuel Klem ens M issuri shtatida tu g ‘iladi.
Bolalik yillari M issisipi daryosining qirg‘ogMdagi
Ganibal shahrida o ‘tadi. Huquqshunos boMgan otasi
oMgandan so‘ng yosh Samyuel moddiy jihatdan no-
chor hayot kechiradi. Bolalik yillaridayoq Missisipi
daryosi b o ‘ylab qatnaydigan paroxodda ishlay
boshlaydi. M ark Tven taxallusini ham shundan
olgan.
1861-1865- yillarda Amerikada fuqarolar urushi
boshlanib, M issisipi daryosida kema qatnovi to ‘x-
tatilgandan so‘ng Mark Tven Nevada tomonlardagi
oltin-kumush konlariga ishga ketadi.
Dastlabki faoliyatini jumalistikadan boshlaydi. «Enterprayz» gazeta-
sida xabarlari, satirik hikoyalari tez-tez ko‘rina boshlaydi. Keyinchalik
u Yevropa va Kichik Osiyo bo‘ylab sayohatga chiqadi. Safar taassurot-
lari haqida qator asarlar yozib, so‘ngra qizgMn ijod bilan shug‘ullanadi.
«Geklberri Fin sarguzashtlari», «Tom Soyerning sarguzashtlari»
jahon bolalar adabiyotining shoh asaridir. «Missisipidagi hayot» (1883),
«Amerikalik o‘rinbosarlar» (1892), «Uilsonning puch kallasi» (1894),
«Qirol Artur saroyidagi sumaychi Yanka» (1889), «Janka de Am»
www.ziyouz.com kutubxonasi
(1896) asarlari ham qiziqarli voqealarga bagMshlangan. M uallif
Amerika hayotini haqqoniy ifodalaydi. Tven asarlarida negrlarga
xayrixohlik, qora tanlilarning haq-huquqini himoya qilish tuyg 4usi
mujassam.
Yozuvchining fantastik asarlarida ham tasvir haqiqat, adolat nuri
bilan yo‘g‘rilgan.
«Tom Soyerning yangi sarguzashtlari» asarida bolalarga xos fe’l-
atvor xususiyatlari, jasorat, mardlik, soddadillik o‘z ifodasini topgan.
Mark Tven faqat Amerikada emas, yer yuzida yomonlik, turli xil
qabihliklaming yo‘q boMishini orzu qiladi. Ayniqsa, bolalarning jabrla-
nishini xohlamaydi. Dunyo bolalarining Tom bilan Jim kabi xaloskori
boMishini istaydi. Dunyoning qaysi bir oMkasida, xoh Sahroi Kabirda,
xoh boshqa chekka mamlakatda boMmasin, bolalarning bexavotir, hech
bir jabr-sitam chekmasdan osoyishta yashashini o‘ylaydi.
Mark Tven zamonida Afrikadagi ko‘pgina davlatlar mustamlaka-
chilar asoratida yashardi. Amerika va G ‘arbdagi rivojlangan davlatlar
bu q it’ani o ‘zaro boMib olishgandi. M ustam lakachilar Afrikadagi
mehnatkash xalqni qulday ishlatib, ularning boshiga cheksiz kulfatlar
keltirar edi. A frikaliklar bir parcha nonga zor bo‘lib, ogMr hayot
kechirsalar, mustamlakachilar behisob boyliklar orttirardi. Ayniqsa, af-
rikalik bolalarning hayoti dahshatli kechardi. Ochlik tufayli turli
kasalliklar tarqalib, bolalar yoppasiga oMib ketardi. Yozuvchi bunday
mudhish voqealarga befarq qarab turolmaydi.
Mark Tven «Tom Soyerning boshidan kechirganlari» asarida Tom
bilan Geklberri Finning hamrohligi, ularning sarguzashtlarini hikoya
qilganida Tom hali juda yosh edi. U bilan bogMiq voqealar Amerikada-
gi oq tanli, qora tanli, qizil tanlilar hayotiga ham ulanib ketadi.
0 ‘shanda adib faqat Amerikadagi bolalar hayotini tasvirlab bergan edi.
Adib Tomning sarguzashtlarini davom ettirish niyati borligiga ishora
qilib, asarning yakunida shunday deb o‘tgan edi:
«Bu kitob qahramonlarining ko‘pchiligi hali ham tirik: ular baxtiyor.
Ehtimol, keyincha men bu kitobda tasvirlangan bolalarning tarixlari
bilan shug‘ullanishni lozim ko‘rib, ulardan qanday kishilar yetishib
chiqqanini yozishga kirisharm an».
Adib «Tom Soyerning yangi sarguzashtlari» asarida kichik qahra-
monlaridan qanday kishilar yetishib chiqqanini yozishga kirishadi.
Mark Tven dunyoqarashi ham kengayib, qahramonlari kabi ulg‘a-
yib, endi jahon bolalarining taqdirini o‘ylaydi. Ulg‘ayib qolgan qahra-
monlarini sharga solib, dunyo bolalarining boshi uzra yuborib, yuksak-
likdan bolalar hayotini kuzatadi. Tom yer kurrasining qay bir chek-
kasida boMmasin, ularga yordam qoMini cho‘zadi, yangidan-yangi
sarguzashtlami boshidan kechiradi.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Do'stlaringiz bilan baham: |