Favqulodda vaziyatlarni bartaraf qilish hamda tizimni takomillashtirish

Кислоталар билан заҳарланганларга биринчи ёрдам.
Оғиз атрофи ва оғиз сув билан ювилади. Кейин (агар қизилўнгач ва 
ошқозон тешилмаган бўлса) ошқозон ювилади. Бунинг учун ошқозонга зонд 
юборилиб зонд орқали 6-10 литр илиқ сув юборилади сувга ҳар литрига 20 
грамм миқдорида магний сульфат қўшилади. Агар магний сульфат бўлмаса 
сўндирилган оҳак суви қўшиш мумкин. Бироқ сода қўшиш мумкин эмас. 
Зондсиз ювиш яъни 4-5 стакан сув ичириш беморнинг аҳволини 
яхшиламайди, аксинча заҳарли модданинг танага сўрилиб кетишига ёрдам 
беради.
Агар зонд билан ювишнинг иложи бўлмаса жабрланувчига сут, ўсимлик 
мойи, тухум оқи, крахмалга бой қайнатмалар ичирилади. Фақат карбол 
кислотадан заҳарланишда (фенол, лизол) жабрланувчига сут, ёғ ва мойлар 
бериш тақиқланади. Бундай магний сульфатли ёки сўндирилган оҳакли сув 
ичирилади. Ошқозон соҳасидаги оғриқни камайтириш учун ошқозон 
соҳасига муз қўйилади. 
Ишқорлар билан заҳарланганда биринчи ёрдам.
(каустик сода, 
новшадил спирти, сўндирилган ва сўндирилмаган оҳак ва ҳ.к.)
 
Белгилари: оғиз, қизилўнгач, ошқозон шиллиқ пардалари куйиши, 
бунинг натижасида қаттиқ оғриқ туриши, чанқаш, баъзида томир тортишиб 
қолиши. 
Зудлик билан оғиз атрофини ва оғиз бўшлиғини ювиш. Ошқозонни
6-10 лирт илиқ сув ёки лимон ёки сирка кислотасининг 1%ли эритмаси билан 
ювиш. Ошқозонни ювиш биринчи 4 соат давомида амалга оширилиши 
лозим. Зонд ёрдамида ошқозонни ювишнинг иложи бўлмаса ҳар 5 дақиқада
1 ош қошиқдан 2-3%ли лимон ёки сирка кислотаси бериб турилади. Лимон 
шарбати бериш ҳам мумкин. сода билан оғизни чайиш ёки уни ичириш 
мумкин эмас. 
Агар заҳар организмга тери ёки ташқи шиллиқ пардалар орқали кирган 
бўлса, уни кўп миқдордаги суюқлик – физиологик эритма, ичимлик содаси 
ёки лимон кислотаси қўшилган эритма билан ювилади. 

---

243 
Заҳар организмга оғиз орқали кирганида кўп миқдордаги сув билан 
ошқозонни ювиш лозим. Тухум оқсили, крахмал, кисел, 100 грамм ўсимлик 
ёғи ёки сут ичириш тавсия этилади. 
Ис гази
рангсиз ва ҳидсиз газ бўлиб, унинг асосий хавфли томони 
шундаки, у ўпка орқали қон ҳужайраларига тез кириб олиб, қонда мавжуд 
бўлган кислород ўрнини эгаллайди. Бунинг натижасида организмда кислород 
танқислиги келиб чиқади. 
Заҳарланиш бензинли двигателлар ишлаши (ишланган газлар)дан, 
табиий газ ёнишидан, ёнғин пайтида ҳамда баъзи саноат объектларида рўй 
бериши мумкин. Яхши шамоллатилмайдиган ёпиқ хоналарда, масалан, 
гаражларда ис гази билан заҳарланиш кўп содир бўлади. 
Ис тегишининг хусусияти ис газининг ҳаводаги концентрациясига, 
унинг одамга қанчалик узоқ таъсир этиши ва ис теккан кишининг 
таъсирчанлигига боғлиқ.
Белгилари:
Енгил ис текканда: бош оғриғи, кўз тиниши, кўнгил айниши, дармон 
қуриши, қулоқ шанғиллаши, юракнинг тез уриши, гандираклаш.
Кучли ис текканда: уйқу босиши, кўз қорачиғининг кенгайиши, юзаки 
нафас олиш, томирнинг тез уриши, ва, ниҳоят, ҳушдан кетиш, томир 
тортишиши. Ис газининг узоқ вақт ва бевосита таъсири ўлимга олиб келиши 
мумкин. 
Биринчи ёрдам:
жабрланувчини заҳарланиш жойидан тоза ҳавога олиб 
чиқиш, тез тиббий ёрдам ёрдам чақириш, новшадил спирти ҳидлатиш, 
кўкраги ва бутун баданини уқалаш, кўрпага ўраб, атрофига қайноқ сув 
солинган идиш қўйиш, аччиқ қайноқ чой ёки қаҳва, қатиқ ичириш зарур.