Farmon Ergashovich Nurboeyv, Shahlo Shavkatovna Tillоeva, Dilbar Baxriddinovna Raxmatova

 
Xiltlarning hosil bo`lish mexanizmi va sifatlari.          
  Xiltlar  rais  a`zo  -  jigarda  ovqat  hazmining  uchinchi  bosqichida,  iste`mol 
qilingan  ovqat  moddasidan  hosil  bo`ladi.  Ovqat  hazmining  ikkinchi  bosqichi 
ingichka  ichaklarda  kechganda  iste`mol  qilingan  oziq-ovqat  moddasining  surat  va 
sifat  qismidan  suyuqlik  ximus  moddasi  hosil  bo`lib,  masoriqo  qon  tomirlari  orqali 
jigarning tortuvchi quvvati yordamida darvoza venasiga tortiladi va undan qilsimon 
qon  tomirlar  orqali  butun  jigar  tomonga  tortiladi.  Jigar  tanasida  taralgan  xiltlar  
jigarni tutib turuvchi  quvvat yordamida ushlab turiladi va jigardagi tug’ma harorat 
ta`sirida  hazm  quvvati  tufayli  ximus  moddasi  hazm  bo`lib,  yetilib    pishadi.  Ximus 
moddasining  yetilib    pishishi  jarayonida  uning  sifatidagi  o`tlik  qismidan  ko`pik, 
yerlik  qismidan  esa  quyqaga  o`xshash  narsalar  paydo  bo`ladi.  Ba`zan  ko`pik  va 
quyqadan  kuyindiga  o`xshash  narsa  paydo  bo`ladi,  agar  yetilish  yetarli  bo`lmay 
qolsa  xom  narsa  paydo  bo`ladi.  Ximusning  jigardagi  yetilib    hazm  bo`lishi 
jarayonida:  ko`pik safro xilti bo`lsa, quyqasi savdo xilti, xom qolgani esa balg’am 
xiltidir.  Nihoyat  darajadagi  yetilishning  kuyindisi  agar  suyuq  bo`lsa  yomon  safro, 
agar  quyuq  bo`lsa  yomon  savdo  xilti  hosil  bo`ladi.  Bular  g’ayri  tabiiy  xiltlardir. 
Ovqat  hazmining  jigardagi  yetilish  jarayonini  eng  yetuk  va  tiniq  mahsuloti 
ozuqaning  yuqori  qismidan  hosil  bo`ladi.  Pastki  suyuq  qismi  esa    bu  qon  xiltidir. 
Demak, iste`mol mahsulotining surat va sifat qismidagi o`tlik qismidan safro, yerlik 
qismidan  savdo,  yuqori  qismidan  qon,  pastki  suyuq  qismidan  esa  balg’am  xiltlari 
hosil bo`ladi va ular o`zlaridagi sifatlarni namoyon etadi.                          

---

42