Farmon Ergashovich Nurboeyv, Shahlo Shavkatovna Tillоeva, Dilbar Baxriddinovna Raxmatova

6.5. § Taloq kasalliklarini  sharqona usulda tashxislash va davolash 
Taloq anatomiyasi 
Taloq  qon  quyqasi  va  kuyindisi,  ya`ni  tabiiy  va  g’ayritabiiy  savdo  uchun 
tozalanadigan  joydir.  Taloqning  ma`lum  ishi  va  quvvati  bor,  u  yurakning  past 
tomonida  jigar  va  o’t  qopchasiga  yon  tomondan  ro’para  turadi.  Taloq  qonning 
quyqasini tortib olib hazm qiladi shu quyqa qon achib yoki taxirlashib me`da og’zini 
qitiqlashga va artib tozalashga qobiliyatli bo`lsa va issiqligi mo`tadillashsa, taloq uni 
katta  vena  orqali  me`da  og’ziga  yuboradi.  Taloq  jigarni  va  uning  yon-verini 
savdodan  tozalashga  kuchsizlik  qilsa,  badanda  saraton,  oyoq  venalarining 
kengayishi, fillik kasalligi, temiratki, qora dog’, qora pes, hatto melanxoliya, moxov 

---

325 
 
va boshqa xil savdo kasalliklari paydo bo`ladi. Agar taloq o’zidan chiqarilishi kerak 
bo`lgan  savdoni  chiqarishga  kuchsizlik  qilsa,  u  zaruriy  sur`atda  kattalashib  va 
qalinlashib  shishadi  o’zidan  turiladigan  savdoga  joy  qolmaydi  va  me`da  og’zini   
qitiqlaydigan  savdo  to’xtalib  qoladi.  Agar  taloq  me`da  og’ziga  savdoni  haddan 
tashqari  ko`p  yuborsa,  ochiqish  kuchayadi.  Agar  savdo  nordon  bo`lsa  va  haddan 
tashqari  ko`p  bo`lmasa,  ko`ngilni  aynitib  qustiradi.  Ba`zan  ichaklarda  savdodan  
bo`ladigan  va   o’ldiradigan  shilinish  paydo  bo`ladi. Taloq shishsa, butun badan 
va jigar ozadi, bu jigarga juda ziddir. 
Goho  savdo  taloqda  kuyadi,  lekin  mo`tadil  nordonlikda  bo`ladi.  Ba`zan  u 
me`daga juda ko`p quyilib savdo qustiradi ba`zan me`daga vaqti-vaqti bilan quyiladi 
va  bundan  "ko`ngil  ag’darilish"  deb  ataladigan  kasallik  paydo  bo`ladi.  Ichdan  ko`p 
savdo o’tsayu, isitma bo`lmasa, bu ichaklardagi tutuvchi quvvatning kuchsizligidan 
yoki  haydovchi  quvvatning kuchsizligidan  bo`ladi  agar  ko`p savdo  to’xtalib  qolsa, 
uning teskarisi bo`ladi. 
Taloq tilga o`xshash uzunchoq bir a`zo bo`lib, me`daga chap va orqa tomondan 
yondashib, umurtqa turgan joyga borib tutashgan. Taloq o’zining jigar chuquriga o’t 
qopining bo’yni tutashgan joyidan pastroqda tutashgan bo’yni orqali savdoni tortadi 
va ichkarisidan o’sib chiqqan bo’yni orqali uni haydab chiqaradi.  
Taloqning  chuqur  tomoni  me`daga,  do’ng  tomoni  qovurg’alarga  yondashib 
turadi,  u  qovurg’alarga  ko`p  va  ko`pli  boyloqlar  bilan  osilib  turmaydi,  balki 
tolasimon ozgina boyloqlar bilan qovurg’a pardalariga birikib turadi. Chuqur tomoni 
bilan  vena  va  arteriyalarga  tutashadi.  Taloqning  do’ng  va  tekis  tomoni  jigarning 
pastki  bo’lagiga    ro’para  va  me'daning  tagida  bo`lsa  ham,  jigar  va  me`da  tomon 
osilib  turadi.  Taloq  va  me`da  oralig’ini  ularning  har  biriga  tutashib  turuvchi  tomir 
biriktiradi, taloq shu  tomirga osilib turadi. 
Taloqni o’ragan ikki qavat yupqa po`st o’zining taloqda tarqalgan shaxobchalari 
bilan  uni  tutib  turadi;  shaxobchalari  ko`p  sonli  va  mayda  bo`lib,  taloqqa  va  yog’ 

---

326 
 
qavatga  kirishib  ketgan.  Taloqdan  ko`p  sonli  arteriya  va  venalar  bor,  bularda  qon 
yetilib  ,  taloq  moddasiga  aylanadi,  chiqindilar  esa  haydab  chiqariladi.  Taloqning 
tanasi  o’ziga  kiradigan  quyuq  va  ortiqcha  savdoni  oson  qabul  qilsin  uchun  g’ovak 
qilib  tuzilgan.  Uni  qorin  pardasidan  o’sib  chiqqan  parda  o’rab  turadi,  shu    sababli 
taloq  ko`krak-qorin  to’sig’iga  hamkorlik  qiladi  chunki  ko`krak-qorin  to’sig’i    ham 
shu  qorin pardasidan o’sib chiqadi.