Farmon Ergashovich Nurboeyv, Shahlo Shavkatovna Tillоeva, Dilbar Baxriddinovna Raxmatova

Xafaqon xastaligi , uni tashhislash va davolash 
        Xafaqon  -  yurakka  aziyat beruvchi  -yurakning  o’zida,  yoki  uning g’ilofida 
yo yurakka u bilan yonma-yon turgan va hamkor a`zolardan keladigan - har bir narsa 
sababli yurakda paydo bo`ladigan uchganga o’xshash bir harakatdir. 
Xafaqon  goho    moddadan,  goho  moddasiz  (sodda)  mizojdan,  goho  shishdan, 
goho  uzluksizlikning  buzilishidan,  ba`zan  esa  chetki    biror  bir    sababdan  va  qattiq 
hisdan (qo’rqishdan) paydo bo`ladi. 
Xiltli modda qondan, rutubatdan, savdodan, safrodan va yeldan iborat bo`ladi. 
-moddasiz  sodda  mizojdan  bo`ladigan  xafaqonda  harbir  kuchaygan  mizoj 
yurakda  kuchsizlikni  keltirib  chiqaradi.  Kuchsizlik  -  yurak  quvvatining  qoldig’i 
bo`lsa,  iztirob  paydo  qiladi  –  go’yo  yurak  o’zidan  zararni  haydamoqchi  bo`ladi  va 
natijada  xafaqon  paydo  bo`ladi.  Xafaqon  haddan  tashqari  kuchli  bo`lsa,  hushdan 
ketishga  o’tadi,  behushlik  haddan  tashqari  bo`lsa  halok  qiladi.  Ba`zan  har  bir 
buzilgan sodda mizoj ham xafaqon paydo qilaveradi.  
Issiq shish xafaqon paydo qiladi, keyin behushlikni keltiradi, so’ng halok qiladi. 
Sovuq shish ham issiq shishga yaqin ba`zan halokatni bir oz kechiktiradi.  

---

283 
 
Uzluksizlikning  buzilishi  ham  qon  va  ruhning  yurakka  boradigan  yo’llarida, 
yurakning  yonverida  va  o’pka  bo’laklari  hisoblangan,  qattiq  tomirlarda  yuzaga 
keladigan tiqilmalar ham shunday holatga olib keladi.  
Chetki  sababdan  bo`ladigan  xafaqonning    misoli  tinkani  quritadigan  og’riqlar, 
yurakka yondosh shishlar moddasining yurakka ko’chishi va zahar ichishdan paydo 
bo`ladiganidir;  yana  jonivorlarning  chaqishlaridan  paydo  bo`ladigan,  ichda 
bo`ladigan  gijjalardan  ayniqsa,  ular  ovqat  va  axlat  to’xtaydigan  joylarning 
teppalariga chiqqan vaqtda paydo bo`ladiganidir.  
Yurak sezgisining nozikligidan bo`ladigan xafaqonga kelsak, yurak uning g’ilofi 
o’rtasidagi bo’shliqda, yo  g’ilof  jismida yoki uning tomirlaridan paydo bo`ladigan 
ozgina  yeldan,  yurakka  borib  taqaladigan  ozgina  sovuq  yo  issiq  kayfiyatdan  hatto 
yurak ishlarini kuchsizlantirmasa ham suv ichishdan keyin paydo bo`ladi.  
Hamkorlik  sababli  bo`ladigani  esa,  yo  isitmalarda,  ayniqsa  vabo  isitmalarida 
bo`lgani kabi butun badan hamkorligi bilan bo`ladi. Yurak  g’ilofida bo’sh yo qattiq 
shish  paydo  bo`lsa,  yurak  g’ilofining  hamkorligi  bilan  bo`ladi  yoki  me`daning 
hamkorligi  bilan  bo`ladi:  me`da  og’zida  yopishqoq,  shishasimon  xilt  yoki 
achishtiruvchi safro bo`lsa yoki me`dada ovqat buzilib qolsa, goho me`dadagi xilt yo 
uning og’zidagi toshma  yaralar yoki qattiq qusishdan keyin bo`ladigan bo’shashuv 
sababli  me`da  hamkorligi  bilan  xafaqon  zo’rayadi,  hatto  shu    hamkorlik  xafaqoni 
bilan yurakning o’zidagi sabab bilan bo`ladigan xafaqonni ajratib bo’lmaydi. Ba`zan 
me`da og’zida ketma-ket o’chish bo`ladi. Bu yurak xafaqoniga juda o’xshaydi. 
Gohida  o’pkaning  yurakka  yondosh  tomonida  tiqilmalar  ko`payib  nafas 
keragicha  o’ta  olmagach,  o’pkaning  hamkorligi  bilan  xafaqon  paydo  bo`ladi;  bu 
xafaqon omon qo’ymaydigan nafas siqilishidan darak beradi. Goho buxron sababli 
va  buxron  paytida  xiltlarda  paydo  bo`ladigan  harakatlar  sababli  xafaqon  paydo 
bo`ladi. Kishi biror kasallikdan keyin xafaqondan shikoyat qilsa, u kishida o’qchish 

---

284 
 
va ko`plab safro tashlab, ko`ngil aynishi bosilmasa, bu yomon va me`da tirishuvidan 
dalildir.