Farmon Ergashovich Nurboeyv, Shahlo Shavkatovna Tillоeva, Dilbar Baxriddinovna Raxmatova


Bo`yin og’riqlari hamda podagra, irqunnaso va shunga o`xshashlarda



Download 3,05 Mb.
Pdf ko'rish
bet284/301
Sana20.09.2021
Hajmi3,05 Mb.
#180093
1   ...   280   281   282   283   284   285   286   287   ...   301
Bog'liq
ibn sino talimoti

Bo`yin og’riqlari hamda podagra, irqunnaso va shunga o`xshashlarda 
umumiy bo`ladigan narsalar 
   Bu  kasalliklarda  ta`sirlanuvchi  sabab-kasallikni  qabul  qiluvchi  a`zo  ta`sir 
ko`rsatuvchi  sabab-mizojlar  va  yomon  moddalar  bo`ladi;  qurolga  bog’liq  bo`lgan 
sabab esa, tabiiy yo`llarning kengayishi bo`lib, bu kengayish biron kasallikdan yoki 
yaratilishdan bo`ladi; yoki bu xil sabab ma`lum bir harakat natijasida, yoki kasallik, 
yoki  yaratilishdanoq  yupqalanib  siyraklanishdan  g’ayritabiiy  yo`llarning  vujudga 
kelishidan  iborat  bo`ladi:  masalan,  bezlik  etlar  kabi.  Keyin  shu    qismlarning  har 
biriga keng tafsil beriladi. Qabul qiluvchi a`zoning bu kasalliklarga sabab bo`lishi yo 
mustahkam  o`rnashgan  mizoj  buzilishi,  ayniqsa  sovuq  mizoj  buzilishi  sababli 
kuchsizlanishidan  yoki  mizojdan  tashqari  boshdanoq  kuchsiz  yaratilganlikdan 
bo`ladi; yoki haroratning kuchlik tortishidan bo`ladi,-ayniqsa bunga harakat yordam 
bersa,-  tashqi  sabablardan  bo`lgan  og’riqlar  ham  shunday:  bu  qism  mizoj  sabab 
bo`lgan  qismdan  uzoq  bo`lmasa  ham  unga  yaqin  turadi.  Yana,  qabul  qiluvchi 


356 
 
a`zoning bu kasalliklarga sabab bo`lishi uning boshqa a`zolar tagiga, ya`ni moddalar 
tabiiy  ravishda  harakat  qiladigan  o`rniga  joylashishi  tufayli  bo`ladi,  shuning  uchun 
bu kasallik, ko`pincha, oyoq va sonlarda bo`ladi. 
Ta`sir  ko`rsatuvchi  sababga  kelsak,  bu  gavdaning  hammasida  yoki  uning 
boshqaruvchi  a`zolarida  yallig’latuvchi,  qotirib  sovutuvchi  yohud  burishtirib 
qurituvchi  mizoj  buzilishi  bo`ladi,  xususan  yot  rutubat  aralashganida  shunday 
bo`ladi. Moddalar esa tanho qon yo balg’amli qon, yo safroli qon, yo savdoviy qon 
bo`ladi;  yoki  modda  tanho  balg’am  bo`ladi,-  balg’amning  eng  yomoni  xomidir,- 
yoki tanho o`t safro, yoki balg’am va o`tdan tarkib topgan xilt bo`ladi, yoki modda 
jinsidan bir narsa yohud a`zo qismlariga kirishib ketgan yellar bo`ladi. 
   Moddiy  sababning  ko`pchiligi  o`t  aralash  balg’amdan  iborat  bo`ladi.  Bundan 
keyingi o`rinda xom balg’am, keyin qon, so`ng safro va kamdan-kam  savdo bo`ladi. 
Bu  sabab  qismlari  ba`zi  bir  o`tgan  sabablardan  ham  iborat  bo`ladi.  Nazlalar  va 
tumovlar shu  xil sabablardandir. Qulanjni ichaklarni quvvatlantirish orqali davolash 
ham shunday; bunda ichaklar odatdagi chiqindilarni haydab qabul qilmaydi, natijada 
u chiqindilar qo`l-oyoqlarga tarqalib ketadi. 
      Bu  og’riqlarga  yana  bu  xil  og’riqlarni  paydo  qiladigan  xiltni  tug’diruvchi 
oziq  moddalarni  iste`mol  qilish,  hazmning  kamligi,  harakatsizlik,  tinch  yotish, 
badantarbiyani  qilmay  qo`yish,  ko`p  jinsiy  aloqa,  ketma-ket  mast  bo`lish, 
shuningdek  hayz  qoni,  to’g’ri  ichakdan  qon  oqishi  va  boshqa  xil  odatdagi 
bo`shatilishlarning to`xtalib qolishi hamda tomirdan qon oldirish va ichni surish kabi 
narsalarning  to`xtatilishi  ham  sabab  bo`ladi.  Yana  to`lish  ustiga  badantarbiya  va 
jinsiy  aloqa  qilish,  taom  ustiga  hammomga  tushish,  nahorga  taomdan  ilgari  ko`p 
sharob  ichish  ham  shular  jumlasidandir,  chunki  bu  asabga  zarar  etkazadi.  Xom 
xiltlar badanda to`planib tabiiy yo`sinda va siydik orqali bo`shatilmasa, yoki sun`iy 
ravishda  chiqarilmasa  va  bo`g’imlar  tomon  daf  qilinsa,  albatta,  bo`g’im  og’rig’ini 
keltirib chiqaradi, agar ular tomirlarda qolib sasigan bo`lsa, isitmalarga olib boradi. 


357 
 
Agar tabiat u xiltni axlat yoki siydik bilan haydasa, siydik doimo suyuq emas, quyuq 
va  xom  bo`ladi.  Bu  chog’da  bu  xil  yomon  holatdan  kasalni  saqlash  kerak,  agar 
shunday qilinmasa, yuqorida biz aytgan kasalliklardan biri yuz beradi. Agar bu xom 
moddalarga  bo`g’imlarning  mashaqqatga  soluvchi  harakati,  urilish  yo  yig’ilish 
yordam etsa, yoki quvvatlarning sustlashuvi bo`g’imlarga xom  moddani tortadigan 
achchiqlanish yoki uyqusizlik bilan ortib ketsa, natijada moddalar chuqur sho`ng’ib, 
bo`g’im  og’riqlarini  paydo  qiladi.  Bu  xiltlarning  ko`pchiligi  ikkinchi  va  uchinchi 
hazm  chiqindilari  .bo`ladi, bular qariyalar,  eski kasalliklarga  mubtalo bo`lganlar va 
kasaldan yangi turib to`g’ri tadbir qo`llamaganlarda ko`payadi. Bu to`g’ridir, chunki 
bularning  yaxshi  hazmga  kuchlari  kelmaydi,  ayniqsa  yetarli  darajada  bo`shatish  va 
xiltlarni  haydash  bilan  emas, to`xtatish  bilan davolangan  bo`lsalar shunday  hol  yuz 
beradi. 
Og’riqning  bo`g’imlarda  ko`p  bo`lishiga  sabab  shuki,  bo`g’imlar  boshqa 
a`zolarga  qaraganda  ko`proq  bo`shdir;  ularning  harakatlari  ko`proq,  mizojlari 
kuchsizroq  va  sovuqroq  bo`ladi;  ularning  qo`l-oyoqlarda  joylashganligi  ularni 
birinchi  boshqaruvchidan  uzoqlashtiradi.  Bo`g’im  oralaridagi  moddalar,  ayniqsa 
ularning  xomlari,  ko`pincha,  toshga  aylanadi  va  ganchga  o`xshab  qoladi.  Bunday 
kishilarning  bo`g’imlaridan,  ayniqsa  barmoqlari  orasidan  et  unib,  barmoqlari 
bo’g’iladi  va  burishib  qoladi;  ularda  og’riq  ba`zan  kuchayib,  ba`zan  to`xtaydi. 
Bunday  hol,  ko`pincha,  issiq  mizojli  kishilarda  bo`ladi;  ularda  unib  chiqadigan  et, 
ko`pincha,  qonli  moddadan  bo`ladi.  Bo`g’im  og’riqlarining  ko`pchiligida  oldin 
podagra  paydo bo`ladi.  Bo`g’im  og’riqlari nasldan-naslga o`tadigan kasallardandir, 
chunki urug’ mizoji o’sha mizojiga o`xshash bo`ladi. 
Ko`pincha,  bo`g’in  og’riqlarini  davolash,  bo`g’imlarni  kuchaytirish  va 
moddalarni  undan  daf  qilish  halokatga  sabab  bo`ladi.  Chunki  chiqindi    sifatida 
bo`g’inlarga  borishga  odat  qilgan  moddalar  bunday  davolashda  bosh  a`zolarga 


358 
 
qaytadi. Agar u chiqindilarni ikkinchi marta bo`g’imlarga og’dirilmasa, ular kasalni 
xatarga tushiradilar. 
Bo`g’in og’riqlari va podagraning paydo bo`lishi uchun eng qulay vaqt bahordir. 
Chunki bu vaqtda qon va xiltlar harakatga keladi. Kuz bundan ham  yomon, chunki 
bu  vaqtda  xiltlar  va  hazm  ishi  yomonlashadi,  bundan  oldin,  ya`ni  yozda  badan 
teshiklari  kengayadi,  chunki  bu  vaqtda  kunduzlari  issiq  kuchayadi.  Bo`g’im 
og’riqlari paydo bo`lishi bilan tadbir qilinsa, ularni davolash oson bo`ladi. Agar ular 
o`rnashib odat bo`lib qolsa, ayniqsa turli xiltlardan bo`lgani o`rnashib qolsa, davolab 
bo`lmaydi. Agar bo`g’imlari og’riydigan va podagrasi bor kishilarda vena kengayish 
kasalligi paydo bo`lsa, ularning tuzalishi  bilan bo`ladi. 
       Bo`g’im og’riqlariga uchraganlarning ba`zilari yomon tadbir qilishlari bilan 
bu  kasallikni  o`zlariga-o`zlari  jalb  qiladilar,    ba`zilar  borki,  ularga  bu  kasallik 
a`zolarining  buzuq  tuzilganligi  va  tomir  yo`llarining  kengligi  sababli  jalb  qilinadi; 
ularda  asl a`zolarining  mizoji  yomonligidan  yomon  xiltlar  tug’iladi.  Goho  bo`g’im 
og’riqlari  isitmalarda  va  ular  ko`tarilgan  vaqtda  qo`zg’aladi,  ba`zan  bo`g’im 
og’riqlari isitmalardan ham paydo bo`ladi. 
     Irqunnaso  -  bu  ham  bo`g’im  og’riqlari  jumlasidan  bo`lib,  yonbosh 
bo`g’imidan  boshlanadigan  va  orqadan  son  bo`ylab  tushadigan  bir  og’riqdir; 
ko`pincha, u tizzagacha va to`piqqacha cho`ziladi. Uning muddati ortib borgan sayin 
moddaning  ko`p  va  ozligiga  qarab,  pastga  tushishi  ham  orta  boradi.  Ba`zan  og’riq 
barmoqlargacha  cho`zilib,  bundan  oyoq  va  son  oriqlaydi.  Kasallikning  oxirida 
og’rigan  joyni  ho’l  bilan  bosilsa,  yoki  oyoq  barmoqlari  uchida  ozgina  tortilsa, 
kasalga  orom  beradi.  Bunda  engashish  va  qomatni  tiklash  qiyin  bo`ladi.    Ba`zan 
kasal  bundan foydalanadi.  Ba`zan bu og’riq son boshining o`rnidan chiqishigacha 
olib boradi. 

Download 3,05 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   280   281   282   283   284   285   286   287   ...   301




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish