Farmon Ergashovich Nurboeyv, Shahlo Shavkatovna Tillоeva, Dilbar Baxriddinovna Raxmatova

Tutqanoq 
Tutqanoq  nafsoniy  a`zolarining  sezish  va  harakat  ishlariga,  tik  turishiga 
to’sqinlik qiladigan kasallikdir.  
Tutqanoqni keltirib chiqaruvchi sabablar 
Tutqanoqda tiqilma paydo bo`lishi, ko`pincha miyaning oldingi qorinchasida 
paydo bo’ladi.  Tutqanoq  miyani  biror bir  modda  sababli siqilishi natijasida 
ham  yuzaga  kelishi  mumkin.  Uning  sababi  miya  qorinchalari  yoki   
asablardan o’sib chiqadigan joyida tiqilma paydo qiluvchi xilt bo’ladi.  
Tutqanoq  o’tib    hushga  kelishi  xiltning  haydalganidan  yoki  yelning   
tarqalishidan  yuzaga  keladi.  Tutqanoqda      og’izdan  ko’pik  chiqishi  sababi 
nafas  harakatining  patologik  holatga  o’tishi  bo’lib  hisoblanadi.  Tutqanoq 
boshqa  hamkor  a`zolar  tufayli  ham  kelib  chiqadi,  lekin  sababi  qanday 
bo’lishidan  qat`iy  nazar  uning  eng  yaqin  manbai  miya  bo’lib  hisoblanadi. 
Tutqanoqni qo’zg’atuvchi sabablar 
-haddan tashqari ko’p yeyish 
-ichish  
-me’da buzilishi  
-oftobda ko’p turish 
- jinsiy aloqani ko’p  qilish 
Tutqanoqqa moyil insonlar 

---

174 
 
- yosh bolalar va go’daklarda   
- me’da buzilishiga uchraganlarda 
-  janubiy  shamol  esadigan  mamalakatlarda  yashovchi  kishilarda  paydo 
bo’ladi,  chunki  bu  narsa  organizmda  keraksiz  chiqindilarning  ko’payishiga 
zamin yaratadi. 
Belgilari: 
-tilning sarg’ayishi 
- til tagidagi tomirning ko’karishidan til harakati kuchsizlanadi 
- yomon tushlar 
- unutish, vahima 
-  qo’rqoqlik  kabi  sezgilar  bo’ladi,  nafas  yomonlashadi,  ko’krak  siqiladi, 
g’azab va karlik paydo bo’ladi. 
Davolash:  1)  bolalardagi  tutqanoqda  onasini  ovqatlanish  rejimi  tuzatish, 
bolani  turli  ta`surotlardan  uyqusizlik,  hazm  bo’g’ilishi,  qattiq  sovuq  va 
boshqalardan  saqlanishi,  ularga  ovqatdan  oldin  yengil  badantarbiya  qilish, 
ovqatdan keyin esa harakat qildirmaslik kerak. Tutqanoqka uchragan kishilar 
yengil  ovqatlardan  yeyishi  kerak,  ovqatlarni  yengil  badantarbiyadan  keyin 
yeyish,  hazmi  qiyin  bo’lgan  ovqatlarni  yemaslik  kerak,  meva  va 
sabzavotlardan parhez qilishlari kerak. 
2)  Quyi  a`zolarni  ko’proq  haraktlantirish  kerak.  Gavdani  yuqoridan  pastga 
sekin-asta  ishqalash  ham  moddani  quyiga  tortadigan  tadbirlardan 
hisoblanadi. har bir uqalash keyingisidan ko’ra qattiqroq bo’lishi kerak. Agar 
monelik bo’lmasa, peshona va chakka tomirlaridan qon olinadi.  
Dorivor o’simliklardan yovvoyi bodring, gazako’t hidlatiladi, dengiz piyozi 
solingan  sikanjubin  ichiriladi.Ushbu  kasallar  uchun  boldir  suyagining  iligi 
gul  yog’i  bilan  qo’shilib  chakkaga,bosh  choklariga,  umurtalariga  va 
ko’krakka surtiladi. 

---

175 
 
Daraxt po’kagi, rum sassiq kovragi, cho’l sarimsog’i, piyongul doimo ichirib 
turiladi. Bundan tashqari,bemorlarga havo almashtirish tavsiya etiladi.