Farmon Ergashovich Nurboeyv, Shahlo Shavkatovna Tillоeva, Dilbar Baxriddinovna Raxmatova

O`RGANISH. ASOSIY VA YORDAMCHI A`ZOLAR . 
Inson tanasidagi a`zolarning manfaati va shu manfaatlarga qarab 
taqsimlanishi
Inson organizmini tarkibiy qismi bo`lgan har bir a`zo u yoki bu vazifani 
bajaradi, masalan o`pkadagi vena qonni kislorodga to`yintirib yurakka beradi, yurak 
esa shu qonni o`pkadan tortib olib, aorta va arteriyalar orqali butun organizmga 
tarqatib tiqilmalardagi modda almashinishi jarayonining uzluksizligini ta`minlab 
turadi. Yuqoridagi misoldan shu narsa aniqlanadiki o`pka, yurak uchun xizmat qilar 
ekan, arteriyalar esa o`tkazish vazifasini o`taydi. A`zolarning organizmdagi 
bajaradigan vazifalarini ahamiyatiga qarab Ibn Sino inson tanasi a`zolarini quyidagi 
guruhlarga bo`lgan: 
INSON TANASI A`ZOLARI.

---

49 
 
 
RAIS A`ZOLAR 
 
 
 
 
 
 
XIZMAT QILUVCHI A`ZOLAR 
FOYDALI ISH
BAJARUVCHI 
 A`ZOLAR 
RAIS A`ZOLAR 
MUTLOQ ISH
BAJARUVCHI
A`ZOLAR 
O`pka 
Yurak 
Arteriya
qon tomirlar 
RAIS YOKI
BOSHQARUVCHI
A`ZOLAR
. 
1.
Yurak. 
2.
Bosh miya. 
3.
Jigar. 
4.
Моyaklar. 
SHAXSNI SAQLOVCHI 
– Yurak 
- Bosh miya 
- Jigar 
TURNI SAQLOVCHI. 
- Yurak 
-Bosh miya
- Jigar moyak 
Foydali ish 
bajaruvchilar. 
Mutloq ish 
bajaruvchilar 
XIZMAT QILUVCHI 
A`ZOLAR
- Oshqozon ichaklar. 
- O’pka ,taloq. 
- Buyrak tomirlar. 
- Nerv tomirlar. 
- Siydik va o’t qopi. 
-Bachadon 
QUROL A’ZOLAR
. 
-Qo’llar. 
- Oyoqlar. 
- Yuz, bosh 
- Кo’krak qafasi va a’zolar
- Erkaklar va ayollar jinsiy 
a’zolari. 

---

50 
Jigar va boshqa
oziqlantirish
va ruhni saqlash
a`zolari 
Bosh miya 
Nerv tolari 
Me`da ingichka 
ichaklar 
masoriqo qon
tomirlari. 
Jigar 
Jigardan chiquvchi
vena qon tomirlari 
Yurak, bosh miya, 
jigar, buyraklar 
Moyaklar 
Nasl o`tuvchi 
tomirlar
va erlik olati 
Jadvaldan ko`rinib turibdiki, ibn Sino inson tanasi a`zolarini uchta katta guruhga 
bo`lib o`rgangan.
I - guruh. Rais yoki boshqaruvchi a`zolari, bu guruh a`zolari shaxs yoki turni 
saqlash uchun xizmat qiladi. Rais a`zolar gavdaning dastlabki quvvat manbaidir. 
Shaxsni saqlovchi a`zo uchtadir: bosh miya, yurak va jigar. 
Tayyorlovchi xizmat, rais a`zo ishidan oldin bajariladi, o`tkazuvchi xizmat, rais 
a`zo ishidan keyin bajariladi. 
Misol: yurakni tayyorlovchi xizmatini bajaruvchi a`zosi o`pka bo`lib, qonni 
kislorodga to`yintirib yurakka beradi, yurak esa kislorodga to`yingan qonni o`tkazish 
xizmatini bajaruvchi arteriyalar orqali tanaga tarqatadi.