Farmon Ergashovich Nurboeyv, Shahlo Shavkatovna Tillоeva, Dilbar Baxriddinovna Raxmatova

6.5. § Taloq kasalliklarini sharqona usulda tashxislash va davolash 
Taloq anatomiyasi 
Taloq qon quyqasi va kuyindisi, ya`ni tabiiy va g’ayritabiiy savdo uchun 
tozalanadigan joydir. Taloqning ma`lum ishi va quvvati bor, u yurakning past 
tomonida jigar va o’t qopchasiga yon tomondan ro’para turadi. Taloq qonning 
quyqasini tortib olib hazm qiladi shu quyqa qon achib yoki taxirlashib me`da og’zini 
qitiqlashga va artib tozalashga qobiliyatli bo`lsa va issiqligi mo`tadillashsa, taloq uni 
katta vena orqali me`da og’ziga yuboradi. Taloq jigarni va uning yon-verini 
savdodan tozalashga kuchsizlik qilsa, badanda saraton, oyoq venalarining 
kengayishi, fillik kasalligi, temiratki, qora dog’, qora pes, hatto melanxoliya, moxov 

---

325 
va boshqa xil savdo kasalliklari paydo bo`ladi. Agar taloq o’zidan chiqarilishi kerak 
bo`lgan savdoni chiqarishga kuchsizlik qilsa, u zaruriy sur`atda kattalashib va 
qalinlashib shishadi o’zidan turiladigan savdoga joy qolmaydi va me`da og’zini
qitiqlaydigan savdo to’xtalib qoladi. Agar taloq me`da og’ziga savdoni haddan 
tashqari ko`p yuborsa, ochiqish kuchayadi. Agar savdo nordon bo`lsa va haddan 
tashqari ko`p bo`lmasa, ko`ngilni aynitib qustiradi. Ba`zan ichaklarda savdodan
bo`ladigan va o’ldiradigan shilinish paydo bo`ladi. Taloq shishsa, butun badan 
va jigar ozadi, bu jigarga juda ziddir. 
Goho savdo taloqda kuyadi, lekin mo`tadil nordonlikda bo`ladi. Ba`zan u 
me`daga juda ko`p quyilib savdo qustiradi ba`zan me`daga vaqti-vaqti bilan quyiladi 
va bundan "ko`ngil ag’darilish" deb ataladigan kasallik paydo bo`ladi. Ichdan ko`p 
savdo o’tsayu, isitma bo`lmasa, bu ichaklardagi tutuvchi quvvatning kuchsizligidan 
yoki haydovchi quvvatning kuchsizligidan bo`ladi agar ko`p savdo to’xtalib qolsa, 
uning teskarisi bo`ladi. 
Taloq tilga o`xshash uzunchoq bir a`zo bo`lib, me`daga chap va orqa tomondan 
yondashib, umurtqa turgan joyga borib tutashgan. Taloq o’zining jigar chuquriga o’t 
qopining bo’yni tutashgan joyidan pastroqda tutashgan bo’yni orqali savdoni tortadi 
va ichkarisidan o’sib chiqqan bo’yni orqali uni haydab chiqaradi.
Taloqning chuqur tomoni me`daga, do’ng tomoni qovurg’alarga yondashib 
turadi, u qovurg’alarga ko`p va ko`pli boyloqlar bilan osilib turmaydi, balki 
tolasimon ozgina boyloqlar bilan qovurg’a pardalariga birikib turadi. Chuqur tomoni 
bilan vena va arteriyalarga tutashadi. Taloqning do’ng va tekis tomoni jigarning 
pastki bo’lagiga ro’para va me'daning tagida bo`lsa ham, jigar va me`da tomon 
osilib turadi. Taloq va me`da oralig’ini ularning har biriga tutashib turuvchi tomir 
biriktiradi, taloq shu tomirga osilib turadi. 
Taloqni o’ragan ikki qavat yupqa po`st o’zining taloqda tarqalgan shaxobchalari 
bilan uni tutib turadi; shaxobchalari ko`p sonli va mayda bo`lib, taloqqa va yog’ 

---

326 
qavatga kirishib ketgan. Taloqdan ko`p sonli arteriya va venalar bor, bularda qon 
yetilib , taloq moddasiga aylanadi, chiqindilar esa haydab chiqariladi. Taloqning 
tanasi o’ziga kiradigan quyuq va ortiqcha savdoni oson qabul qilsin uchun g’ovak 
qilib tuzilgan. Uni qorin pardasidan o’sib chiqqan parda o’rab turadi, shu sababli 
taloq ko`krak-qorin to’sig’iga hamkorlik qiladi chunki ko`krak-qorin to’sig’i ham 
shu qorin pardasidan o’sib chiqadi.