Farmokognoziya oxiri p65

Dorivor preparatlari.
Barg va meva damlamalari. O‘simlik-
ning bargi va mevasi vitaminli choy-yig‘malar tarkibiga kiradi.

---

71
YOG‘LARDA ERIYDIGAN VITAMINLI DORIVOR
O‘SIMLIKLAR VA MAHSULOTLAR. KAROTINGA BOY
DORIVOR O‘SIMLIKLAR VA MAHSULOTLAR
Vitamin A faqat hayvon organizmida bo‘ladi. O‘simliklarda
esa hayvonlar organizmida parchalanib, vitamin A ga aylanadi-
gan birikmalar (provitamin A) — karotinlar saqlanadi. Karo-
tinlar turi ko‘p bo‘lib, ular o‘zaro yaqin kimyoviy tuzilishga
ega va karotinoidlar nomi bilan ataladi. Ko‘pincha o‘simlik-
larda fiziologik jihatdan o‘ta faol bo‘lgan 
β
- karotin uchraydi.
1881-yilda Vakenroder karotinni birinchi marta sabzidan
ajratib olgan, 1906-yili Vilshtetter 
β
-karotinning kimyoviy
tuzilishini aniqladi. Lekin hayvonlar organizmida vitamin A
karotindan hosil bo‘lishi ancha keyin ma’lum bo‘ldi.
Sanoat miqyosida ko‘p miqdorda karotin qizil sabzidan
(tarkibida 20 mg % gacha karotin bor) va qovoqning yangi
to‘q sariq rangli navlaridan (etining tarkibida 16 mg % karotin
bor) olinadi.
CHETAN MEVASI – FRUCTUS SORBI
O‘simlikning nomi.
Oddiy chetan (ryabina) — Sorbus aucu-
paria L., ra’noguldoshlar — Rosaceae oilasiga kiradi (10-rangli
rasm).
Chetan bo‘yi 4—5 (ba’zan 15) m ga yetadigan daraxt,
ba’zan buta. Poyasi kulrang, silliq po‘stloqli, yosh shoxlari
sertuk bo‘ladi. Bargi toq patli (4—7 juft bargchadan tashkil
topgan) bo‘lib, poyada bandi bilan ketma-ket joylashgan. Barg-
chasi cho‘ziq — lansetsimon, asos qismi tekis, yuqori qismi
arrasimon qirrali. Barg plastinkasining yuqori tomoni xira, ya-
shil, pastki tomoni esa kulrang. Gullari qalqonga to‘plangan.
Gulkosachasi 5 ga qirqilgan, tojbargi 5 ta, oq, otaligi 20 ta,
onaligi 3 (ba’zan 2—5) ta, mevasi — dumaloq, sersuv; ho‘l
meva. May-iyun oylarida gullaydi, mevasi sentabrda pishadi.