Farmokognoziya oxiri p65

O‘simlikning hamma qismi zaharli!
Geografik tarqalishi.
Bu o‘simlik, asosan, qora tuproqli yer-
larda, har xil o‘tli cho‘llarda, qayinzor va butalar orasida o‘sadi.
Asosan, Ukraina, Belorus, Moldova, Rossiyaning Yevropa qis-
mining cho‘l va o‘rmon zonasida, Sibirda, Shimoliy Kavkaz
hamda Volgabo‘yi va boshqa yerlarda uchraydi. Kemerovo,
Chelyabinsk, Novosibirsk viloyatlari, Oltoy o‘lkasi, Boshqir-
diston, Ukraina, Shimoliy Kavkaz hamda Volgabo‘yida
tayyorlanadi.
Mahsulot tayyorlash.
O‘simlik gullaganidan to urug‘i to‘kilib
ketguniga qadar yerustki qismi o‘rib olinadi. Soya yerda yoki
quritgichlarda 50—60° da quritiladi.
Adonis 15—17 yoshidan boshlab gullaydi. Ko‘pincha 80—
100 yoshli adonis ko‘p mahsulot beradi. Plantatsiyalarda uni
deyarli o‘stirib bo‘lmaydi. Shuning uchun ham bu qimmatbaho
dorivor o‘simlik tayyorlanayotganda uni ildizi bilan sug‘urib
yoki kovlab emas, balki faqat yerustki qismi o‘rib olinadi. Aks
holda adonis tabiiy holda yo‘q bo‘lib ketishi mumkin.
Mahsulotning tashqi ko‘rinishi.
Tayyor mahsulot o‘simlik-
ning poyasi, bargi, guli va mevalarining aralashmasidan iborat
(18-rasm). Poyaning uzunligi 10—30 sm, unda gullar yoki
ko‘proq mevalar bo‘ladi. Bargi panjasimon 5 ga ajralgan, shun-
dan 2 ta pastki bo‘lagi kalta, qolgan 3 ta bo‘lagi bir-biriga teng.
Pastki ikkita bo‘lagi patsimon, qolganlari qo‘shaloq patsimon

---

221
ajralgan. Barg bo‘lakchalari ingichka chiziqsimon, bigizsimon
o‘tkir uchli, tekis qirrali, uzunligi 1—2 sm, eni 0,5—1 mm.
Guli yirik, quritilganda diametri 3,5 sm bo‘ladi. Kosachabargi
5—8 ta, tojbargi 10—20 ta, tillarangda, otalik va onaliklari ko‘p
sonli, birlashmagan. Mevasi ko‘p yong‘oqli (30—40 ta yon-
g‘oqchadan iborat) bo‘lib, umumiy ko‘rinishi cho‘ziq-
sharsimon, uzunligi 20 mm. Yong‘oqchasining uzunligi 4—5
mm, teskari tuxumsimon shaklga ega. Yong‘oqchaning uchida
ilgakcha shaklidagi onalik ustunchasi saqlanib qolgan. Mahsulot
hidsiz, mazasi achchiq.
Mahsulotga biologik ta’siri kam va bahorgi adonis bilan birga
o‘sadigan Volga adonisi — Adonis wolgensis Stev. aralashib qol-
masligi kerak. Volga adonisi bahorgi adonisdan kichikligi ham
barg bo‘lakchalarining ingichka lansetsimon va tuklari bo‘lishi
bilan farq qiladi.