Farmokognoziya oxiri p65

Kimyoviy tarkibi.
Qayin daraxti kurtagi tarkibida 3,5—8%
efir moyi, flavon birikmalari (apigenin, izoramnetin va bosh-
qalar), 3% saponinlar, smola, askorbin kislota, oshlovchi va
boshqa moddalar bo‘ladi. XI DF ga ko‘ra, kurtaklar tarkibida
efir moyining miqdori 0,2% dan kam bo‘lmasligi kerak.
Kurtakning efir moyi sariq rangdagi xushbo‘y, quyuq su-
yuqlik, zichligi 0,962-0,979, refraksiya soni 1,5015–1,5018 va
qutbdangan nur tekisligini og‘dirish burchagi —2°—15°. Efir
moyi past haroratda o‘zidan kristallar — stearopten qismini
ajratadi.
Moy tarkibida bisiklik seskviterpen spirti — betulen (41—
47% sof va 30—45% sirka kislota bilan birikkan holda), betu-
lol, kariofillen va boshqa birikmalar bo‘ladi.

---

148
Barg tarkibida 0,04—0,81% efir moyi, 2,8% gacha askor-
bin kislota, 5—9% oshlovchi moddalar, 3,2% gacha sapo-
ninlar, triterpen spirtlari, flavonoidlar (giðerozid, kversetin,
apigenin va kempferol) va boshqa moddalar bor. Barg va kur-
tak bakteritsid xossaga ega.
Ishlatilishi.
Qayin daraxti kurtagi va bargining preparatlari
siydik haydovchi dori sifatida qo‘llaniladi. Bundan tashqari, barg
avitaminoz kasalliklarida, kurtak preparatlari esa o‘t haydovchi
vosita sifatida (xoletsistit va boshqa kasalliklarda) ishlatiladi.
Qayin bargi buyrakning nefroz va nefrit kasalliklarini davo-
lash uchun tavsiya etilgan.
Daraxtning qatroni — qora moyi yaralarni davolashda qo‘lla-
niladigan Vishnevskiy suyuq surtmasi, qo‘tir va boshqa teri
kasalliklarini davolashda ishlatiladigan Vilkinson surtmasi
tarkibiga kiradi. Faollashtirilgan ko‘miri — karbolen qorin dam
bo‘lganda hamda kolit, me’da shirasining kislotasi ko‘paygan
hollarda va zaharlar bilan zaharlanganda, qayin daraxti shirasi
esa o‘pka kasalliklari (bronxit, o‘pka sili) ni davolashda ishlatiladi.