Farmokognoziya oxiri p65

Dorivor preparati.
Nastoyka.
MARJONDARAXT GULI – FLORES SAMBUCI
O‘simlikning nomi.
Qora marjondaraxt — Sambucus nigra
L., uchqatdoshlar — Caprifoliaceae oilasiga kiradi.
Bo‘yi 2—6 m ga yetadigan buta yoki kichik daraxt. Yosh
novdalari yashil, qolganlari esa qo‘ng‘ir-kulrang po‘stloq bilan
qoplangan. Bargi 3—7 bargchadan tashkil topgan toq patli mu-
rakkab bo‘lib, bandi bilan poyada ketma-ket o‘rnashgan. Barg-
chasi kalta bandli, cho‘ziq-tuxumsimon, o‘tkir uchli, notekis
arrasimon qirrali, ustki tomoni to‘q yashil, pastki tomoni esa
och yashil rangli. Gullari sariq-oq, qalqonsimon to‘pgulni hosil
qiladi. Mevasi — qora-binafsharangli, sershira, danakli meva.
May-iyun oylarida gullaydi, mevasi avgust-sentabrda yetiladi.
Geografik tarqalishi.
Keng yaproqli o‘rmonlarda, butalar
orasida o‘sadi. Asosan, Ukraina, Belorus, Rossiyada, Kavkazda
va boshqa yerlarda uchraydi. Mahsulot, asosan, Ukrainada tay-
yorlanadi.
Mahsulot tayyorlash.
O‘simlikning gul to‘plami o‘simlik
qiyg‘os gullaganda yig‘ib olinib, soya yerda yoki quritgichlarda
40—45° Ñ da quritiladi va sim g‘alvirda elab, gulbandidan toza-
lanadi.
Mahsulotning tashqi ko‘rinishi.
Tayyor mahsulot ayrim
gullardan va gulg‘unchalaridan tashkil topgan. Gullari bandli
hamda bandsiz bo‘ladi. Guli sariq-oq rangli bo‘lib, diametri 5—
6 mm. Gulkosachasi 5 tishli, gultojisi 5 bo‘lakli, otaligi 5 ta,
tojbargiga birlashgan, onalik tuguni uch xonali, o‘rtaga joylash-
gan. Mahsulotning o‘ziga xos hidi bor.
Mahsulotga marjon daraxtining boshqa turlari va kalina
o‘simligining guli aralashib qolmasligi kerak. Bu o‘simlikning
guli katta-kichikligiga, gul qismlarining rangiga, tukli yoki
tuksiz bo‘lishiga qarab mahsulotdan farq qiladi.
Kimyoviy tarkibi.
Mahsulot tarkibida 82 mg% vitamin C,
sambunigrin va boshqa sianogen glikozidlari, xolin, ratin, 0,32%
efir moyi, xlorogen, kofe, valerian va boshqa kislotalar bo‘ladi.
Ishlatilishi.
Shamollash kasalliklarida ter haydovchi dori
sifatida ishlatiladi. Marjon daraxtning guli, ba’zan jigar kasalli-
gida o‘t haydovchi vosita sifatida, shuningdek, laringit, bronxit,

---

313
griðp, buyrak, siydik yo‘li va nevralgiya kasalliklarini davolashda
qo‘llaniladi.