Farmokognoziya oxiri p65

I. Gidrolizlanuvchi (estro) taninlar.
Bu guruhga kiruvchi
taninlar glikozidlar xususiyatiga ega bo‘lib, ular molekulasida
efirlarga xos bog‘lanish bor. Shuning uchun fermentlar, suyul-
tirilgan kislotalar ta’sirida gidrolizlanib, o‘zining oddiy kompo-
nentlariga parchalanadi. Asosan, bu taninlar pirogallol hosila-
laridan iborat. Ular uch valentli temir tuzlari eritmasi bilan
qora-ko‘k rangli birikma (cho‘kma) hosil qiladi.
Gidrolizlanuvchi taninlarga quyidagi birikmalar kirishi
mumkin:

---

292
1. Depsidlar
— aromatik oksikarbon (fenol-karbon) kislo-
talarning o‘zaro hosil qilgan murakkab efirlari. Depsidlar
haqiqiy oshlovchi moddalarga kirmaydi. Ular jelatin bilan
cho‘kmaydi va terini oshlash xususiyatiga ega emas.
2. Gallotaninlar
(galloilgeksozlar), asosan, gallat kislota-
ning (ba’zan boshqa oksikarbon kislotaning ham) uglevodlar
(yoki ko‘p atomli spirtlar) bilan bergan murakkab efirlari
bo‘lib, haqiqiy glikozidlarga kiradi.
Gallotaninlardan xitoy gallotanini, turkiya gallotanini, ga-
mamela tanin va boshqalarning tarkibi yaxshi o‘rganilgan.
3. Ellagotaninlar
— o‘zidan ellag kislotani ajratadigan osh-
lovchi moddalar. Ilgari ellagotaninlar ellag kislotaning ugle-
vodlar yoki ko‘p atomli spirtlar bilan hosil qilgan murakkab
efirlaridan tashkil topadi deb hisoblanar edi. Keyinchalik,
Shmid va shogirdlari o‘tkazgan tekshirishlarga qaraganda, ellag
kislota oshlovchi moddalarning gidrolizlanishi natijasida gek-
saoksidifen kislotaning laktoni sifatida hosil bo‘lar, ellago-
taninlarni esa uglevodlar (geksozlar) geksaoksidifen kislota bi-
lan birikib tashkil etar ekan.
II. Kondensatsiyalanuvchi taninlar (kotaninlar).
Bu guruh-
dagi taninlar molekulasida efirlarga xos bog‘lanish bo‘lmaydi,
ular o‘zaro difenil tiðida birlashadi. Shuning uchun ham bu
taninlar suyultirilgan kislotalar ta’sirida oddiy birikmalarga par-
chalanmaydi. Aksincha, ular kuchli kislotalar va boshqa birik-
malar ta’sirida (yoki o‘zi oksidlanib) rangli birikmalar — floba-
fenlarni hosil qiladi.
Kondensatsiyalanuvchi taninlar uch valentli temir tuzlari
bilan qora-yashil rangli cho‘kma hosil qiladi.
Kondensatsiyalanuvchi taninlar ba’zan quyidagi guruhlarga
bo‘linadilar: