Farmatsevtika sanoati texnologiyasi

7.2. Surtmalar ishlab chiqarish
Surtmalarni ishlab chiqarishning texnologik jarayonlari qu-
yidagi bosqichlarni o‘z ichiga oladi:
ishlab chiqarishni tayyorlash;
dorivor modda va yordamchi moddalarni tayyorlash;
dorivor moddani asos tarkibiga kirgizish;
gomogenlash (aralashtirish);
tayyor mahsulotni qadoqlash va markirovka qilish;
chiqindilarni qayta ishlash.
Dori moddasi va yordamchi moddalarni tayyorlashda hamda
asos tarkibiga kirgizishda ularning fizik-kimyoviy xossallarini,
dispers sistema turini va asos turini inobatga olish kerak.
Dorivor modda va yordamchi moddalarni tayyorlash bosqi-
chiga ularni maydalash, elash, tortib olish hamda dorivor mod-
dani eritish jarayonlari kiradi. Surtma asosi tarkibidagi modda-
larni eritish, aralashtirish yoki emulgirlash va yot zarrachalardan
xalos bo‘lish uchun filtrlash kerak bo‘ladi.
Geterogen turdagi surtmalarni reaktorlarda aralashtirilga-
nida, ko‘pincha, asosdagi dorivor moddaning kerakli daraja-
dagi dispersligini ta’minlab bo‘lmaydi. Shuning uchun katta
miqdorda tayyorlanayotgan surtmalarni gomogenlash yuqori
haroratda (40—70°C) olib boriladi. Shu maqsadda har xil tur-
dagi surtmamaydalagichlardan, kolloid tegirmonlardan, rotor-
pulsatsiyali apparatlardan va boshqalardan foydalaniladi.
Hozirgi kunda rotor-pulsatsiyali apparatlardan (RPA) keng
foydalanilmoqda. RPAlar montaj qilib o‘rnatilgan va oqimli
bo‘lishi mumkin.
RPA o‘rnatilgan turi. RPAning bu turi aralashtirgich vazifa-
sini bajaradi va u reaktorga joylashtirilgan bo‘ladi. Ushbu tur-
dagi RPAga gidrodinamik apparatlarning rotorli turi kiradi. Ular
«Òàëëèíñêîå õèììàøñòðîåíèå» zavodida seriyali reaktor
gomogenizator ko‘rinishida ishlab chiqariladi (32-rasm).

---

132
Ushbu RPAni boshqa turdagi aralashtirgichlarga qo‘shim-
cha ravishda, aralashtirish samaradorligini oshirish maqsadida
o‘rnatiladi. Tuzilishi jihatidan oddiy bo‘lgan bu gomoge-
nizator katta miqdordagi surtmalarning bir xil aralashuvini
ta’minlab bera olmaydi. Shuning uchun undan kichik hajm-
dagi qovushqoqligi kam bo‘lgan massalarni aralashtirishda
foydalanish maqsadga muvofiq bo‘ladi.
32-rasm.  Reaktor-gomogenizator MACEF PH-500B,
«OLSA» firmasi (Italiya):
1 — korpus; 2 — qopqoq; 3 — romli aralashtirgich; 4 — kurakchali
aralashtirgich; 5 — turbinali aralashtirgich Politron; 6 — yig‘gich;
7 — teflonli qisqich.
6
2
3
4
1
5
7
91
6

1
37
0

0,
3
946
1092






 

---

133
RPA oqimli turi. Hozirgi kunda RPAning oqimli turi keng
miqyosda ishlatilmoqda (33-rasm).
U rotor va statordan tashkil topgan bo‘lib, ular korpusda
ketma-ket joylashgan teshikchalarga ega bo‘lgan silindrlar yoki
konsentrik joylashgan tishchalar ko‘rinishida bo‘ladi. Motor-
ning ichki qismida kurakchalar yoki pichoqchalar joylashgan
bo‘ladi. Bular yirik dispers muhitning maydalash va aralashtirish
sharoitini yaxshilash hamda ishlov berilayotgan muhitning silji-
shini ta’minlaydi.
Zarrachalari qattiq bo‘lgan moddalardan va antibiotiklardan
yumshoq dori turlarini tayyorlashda rolikli apparatlardan foy-
dalanish tavsiya etiladi. Bu apparatlarda rotor va stator orali-
g‘ida qo‘shimcha roliklar joylashgan bo‘ladi. Oqimli va rolikli
RPAlar «Ïðîãðåññ» (Sankt-Peterburg)da, «Janke and Kunkel
K.G.» (Germaniya)da ishlab chiqariladi.