FTOROTAN
Phthorotanum. Fenothanum 1,1, 1- uch ftor- 2- xlor- 2- brometan
CF
3
CHClBr
M.m. 197,39
Ftorotan, xloroform xidini eslatuvchi rangsiz, tinik, ogir, xarakatchan va tez buglanuvchan,
chuchmal va kuy-diruvchi ta’mli suyuklik bulib, suvda kam eriydi, suv-siz spirtda, xloroform,
Pharmaceutical chemistry
Autors: Juraeva A.A., Muhitdinova K.Sh., Zaripova N.T. R.A.Xusainova, A.D.Tashpulatova
88
efir, uchuvchan va uchmaydigan moylarda xamda boshka organik erituvchilarning kupchiligi
bilan yaxshi aralashadi. 49—51°S xaroratda kaynaydi. Uning zichligi 1,855—1,870 g/sm
3
ga
teng. Ftorotan yoruglik
nurlariga nisbatan bekaror bulib, u parchalanib ketadi.
Preparatning barkarorligini saklab turish maksadida unga stabilizator sifatida 0,01% mikdorda
timol kushiladi. \ Etilxloridning chinligini aniklashda avval uni k'aytar sovitgich ulangan
kolbada, kaliy gidroksidning spirtdagi eritmasi bilan suv xammomida ma’lum vaktgacha
kaynatib darchalanadi.
Sungra preparat tarkibidan ajralib chik,kan xlor ionini odatdagicha nitrat kislota muxitida,
kumush nitrat ta’sirida amgliak eritmasida, eruvchan ok pishloksimon chukma xolida chuktirib
aniklanadi.
Bu reaksiyadan yodoformdagi organik birikkan yodni aniklashda xam foydalaniladi.
Keyinchalik ion xoliga utgan yodni kumush nitrat ta’sirida sarik rangli kumush yodid
chukmasi xolida chuktirib aniklanadi yoki uni xlorid kislota muxitida va eritmaga xloroform
kushib, natriy nitrit ta’sirida erkin yod ajralib chikishiga kura xam bilinadi.
Bunda ajralib chikkan erkin yod suyukli'kdagi xloroform katlamini binafsha rangga.
buyaydi.
Yodoformning kuruk uzini probirkaga solib kizdi-rilganda xam, u binafsha rangli erkin
yod buglarini ajratib chikaradi.
Ftorotanning chinligini aniklashda avval uni sof metall Xolidagi natriy bilan kizdirib
parchalanadi. Bunda organik birikkan xlor va brom bilan bir katorda ftor xam ion xolatiga
utadi. Sungra aralashmani sovitib, suv bilan ishlab filtrlanadi. Filtratga atsetat kislota va yangi
tayyorlangan alizarin kizil «S» buyogining eritmasi bilan sirkoniy nitratning xlorid
kislotadagi eritmasidan iborat aralashmasi kushiladi. Bunda alizarin — kizilning sirkoniy
bilan xosil kilgan kizil rangli kompleks birikmasi sarik rangga utadi. Bu ftorga xos reaksiya
bulib, uning kimyoviy tenglamasini kuyidagicha ifodalash mumkin:
Pharmaceutical chemistry
Autors: Juraeva A.A., Muhitdinova K.Sh., Zaripova N.T. R.A.Xusainova, A.D.Tashpulatova
89
i
Alizarin kizil,s"yana
kislo/pali militda
sarik rangli
Davlat farmakopeyasi ftorotanning chinligini yana IK — spektroskopiya usulida standart eritma
namunasi bilan takkoslash buyicha aniklashni xam tavsiya kiladi.
Ftorotanga konsentrlangan sulfat kislota kushilgan-da, uning solishtirma zichligi kislotanikiga
nisbatan ogir bulganligi sababli, aralashmaning pastki katlamida koladi.
Kitobning bu kismida kurilayotgan preparatlarning tozaligini aniklashga DF da aloxida e’tibor
berilgan. Ularning tarkibida yot modda sifatida sintezga olingan boshlangich moddalar va sintez
jarayonida xosil buladigan turli oralik birikmalar, shuningdek preparatni saklash sharoitining
buzilishi natijasida, organizmga noxush ta’sir kiluvchi birikmalar paydo bulishi mumkin.
Masalan, xloretilning tarkibiga yot modda sifatida, ba’zan uni sintez kilishda olingan boshlangich
modda etil spirti kushilib koladi. Uning bor-yukligi odatdagicha yodoform xosil kilish reaksiyasi
buyicha aniklanadi. Buning uchun preparatga yod va natriy gidroksid eritmala-rini kushib,
yodoform xidining kelish-kelmasligi kuzati-ladi. Aslida yodoformning xidi kelmasligi kerak.
Davlat farmakopeyasida yodoform tarkibida yot modda-lardan sulfat, ogir metall va galogen
ionlarining bulmasligi talab kilinadi. YAna uning tarkibida suvda eruvchan turli rangli
moddalarning kushilib kolgan yoki kushilmaganligini tekshirib kurish tavsiya etiladi. Buning
uchun ma’lum mikdordagi preparat namunasini suv bilan chaykatib filtrlanadi. Odatda filtrat
rangsiz bulib kolishi kerak.
Davlat farmakopeyasiga kura ftorotan tarkibida yot kushilmalardan erkin xlor, brom, ularning
ionogen xolida-gi birikmalarini shuningdek preparatdagi kislotali, ishkoriy muxitni va preparatni
buglatganda uchib ketmaydi-gan moddalarni aniklash zarur. Ftorotanning barkarorli-gini oshirish
maksadida unga kushilgan timolning mikdori-ni aniklash xam tavsiya kilinadi. Preparatning
ma’lum mikdoriga va toza timolning tetraxlormetandagi maxsus tayyorlangan standart
eritmalariga titan (IV)-oksid ta’sir ettiriladi va xosil bulgan sarik-kungir rang jadalligini
takkoslash orkali aniklanadi. Bu erda kurilayotgan galogen-uglevodorod perparatlaridan DF va
fakat yodoformning mikdorini aniklash tavsiya kilingan. Uni Folgard usuli buyicha kuyidagicha
aniklanadi: ma’lum mikdorda tortib olingan yodoformning spirtdagi eritmasi-ga nitrat kislota
ishtirokida kumush nitratning 0,1 mol/l eritmasidan tegishli xajmda ortikcha kushib, sungra
kolbani kaytar sovitgich ulagan xolda suv xammomida 30 minutgacha kaynatiladi. Kolbadagi
suyuklikni sovitib, keyin undagi reaksiyaga kirishmay kolgan kumush nitratning ortikchasini
temir ammoniy achchik tosh indikatori ishtirokida eritma kizil rangga utgunga kadar ammoniy
roda-nidning 0,1 mol/l eritmasi bilan titrlanadi.
Pharmaceutical chemistry
Autors: Juraeva A.A., Muhitdinova K.Sh., Zaripova N.T. R.A.Xusainova, A.D.Tashpulatova
90
Etilxlorid tez buglanuvchanligi uchun uni teri ustiga yuborilganda tanani kattik sovitadi va
natijada bu erda sezuvchanlik vaktincha yukoladi. SHu sababli xam etilxlo-riddan kiska muddatli
operatsiyalarda maxalliy ogrik koldiruvchi modda sifatida foydalaniladi.
Yodoformni sirtdan sepma, surtma dori, pasta, emulsiya va boshka dori turlari shaklida,
antiseptik modda sifatida yaralarni davolashda kullanadi.
Ftorotan ingalyasion narkoz sifatida ishlatiladi. U tez va kuchli narkoz ta’sirga egaligi bilan
farklanadi.
Etil xlor id maxsus ampulalarda yoki tikinli shisha idishlarda yorurlik ta’siridan
ximoyalangan xolda salkin joylarda, B ruyxati buyicha saklanadi. Saklash jarayonida
preparatning juda past xaroratda kaynashini va tez alangalanuvchanligini e’tiborga olish zarur.
Yodoformni ogzi zich yopiladigan kungir yoki kora idishlarda, salkin va yorurlik
tushmaydigan joylarda, saklanadi.
Ftorotanni
ORZI
maxkam yopiladigan kungir shisha idishlarda tuldirilgan xolda chikarilib, uni
kuruk salkin va KopoHFH xonalarda «B» ruyxati buyicha saklanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |