Farmatsevtik biotexnologiya

 
11 mavzu Fermentlarni immobilizatsiyalash. 
Immobilizatsiya turlari. 
Immobilizatsiyalangan fermentlar va ularga ta'sir 
etuvchi omillar. 
Ma’ruza rejasi 
1.
 
Immobilizatsiya usullari 
2.
 
Immobillashda ishlatiladigan tashuvchilar 
3.
 
Immobillashga ta’sir etuvchi omillar 
 
TAYANCH SO”ZLAR: Immobillash, adsorbsiya, spetsifik, absorbsiya, 
Fermentlar-tirik hujayralar tomonidan sintez bo‘ladigan oqsil tabiatli molekulalar bo‘lib, ular har 
bir hujayrada bir necha yuzlab uchraydi va har xil vazifalarni bajaradilar. Ular o‘ziga xos bo‘lgan 
biologik katalizatorlardir. Ular organizm uchun juda zarur moddalar hisoblanadilar, agar fermentlar 
bo‘lmaganlarida hujayradagi reaksiyalar juda ham sekinlik bilan o‘tib, hayotni ushlab turish imkoniyati 
bo‘lmas edi. Fermentativ reaksiyalarni tezligi odatdagi kimyoviy reaksiyalarga karaganda 10
14
marotaba 
tezroq kechishi aniqlangan. Kimyoviy reaksiyalarni xuddi shunday samara bilan kechishi uchun 600-700
0
S va 200-300 atm. bosim zarur bo‘lishi ham aniqlangan. Morfologik har-xil hujayralarda fermentlar soni 
va ularni xilma-xilligi ham har xil bo‘ladi. Masalan, prokariot hujayralarda 3000 ga yaqin oqsil moddalari 
aniqlangan bo‘lsa, eukariotlar hujayralarida bu son 40000 dan ortadi. Organik hayotda fermentlar eng 
murakkab birikma hisoblanadi. Ular 20ta har xil aminokislotalardan tuzilganlar. Har bir oqsil uchun 
o‘ziga xos bo‘lgan aminokislotalar ketma-ketligi ma’lum. Fermentlarni molekulyar og‘irligi bir necha 
mingdan, bir necha milliongacha bo‘ladi. Fermentlar o‘ziga xos bo‘lgan spetsifiklikka va faollikka ega. 
Bu esa fermentlarni, bizga ma’lum bo‘lgan boshqa kimyoviy birikmalardan ajratib turadi. 
Fermentlar o‘zlarining spetsifikliklari bo‘yicha uch guruhga bo‘linadilar: 
1. Nisbatan past spetsifiklikka ega bo‘lgan fermentlar. Bu guruhga barcha gidrolitik fermentlar: 
amilazalar, lipazalar, pektinazalar, sellyulazalar, esterazalar va boshqalar kiradilar. YUqorida ko‘rsatilgan 
fermentlar har xil tezlikda polimer, oligomer hamda past molekulali substratlarga ta’sir ko‘rsatadilar. 
2. Bir-birlariga o‘xshash strukturaga ega bo‘lgan bir guruh substratlarga ta’sir etuvchi fermentlar, 
bunday fermentlarni guruh spetsifikligiga ega bo‘lgan fermentlar deb ataladi. Bu guruhga mis ol qilib, 
har-xil geksozalarni fosforillash reaksiyasini olib boruvchi geksokinaza –fermentini ko‘rsatish mumkin. 

---

48 
3. 
Absolyut 
spetsifiklikka 
ega 
bo‘lgan 
fermentlar. 
Bundayfermentlar 
faqatginabirginasubstratnio‘zgartiruvchi reaksiyani kataliz qila oladilar yoki strukturasi juda ham yaqin 
bo‘lgan substratlarni o‘ta sekinlik bilan o‘zgartirishlari mumkin. Bu fermentlar stereo spetsifilikligi bilan 
xarakterlanadi. Masalan, degidragenazalar vodorod atomini substratdan kofermentning nikotin-amid 
yadrosini o‘ta aniq tomoniga o‘tkazadilar. 
Fermentlarni faolligini past molekulali organik birikmalar yoki metall ionlari bilan boshqarib turish 
mumkin. Hujayra jarayonlarini boshqarishni bu mexanizmi, murakkab biosintetik jarayonlarda ishtirok 
etuvchi fermentlarga xos bo‘lib, dastlabki fermentlardan birini, oxirgi mahsulot bilan ingibirlanishi bilan 
belgilanadi va oqibatda butun jarayonni sekinlashuviga yoki butunlay to‘xtab qolishiga olib keladi.