Farmasevtikada boshqaruv fanidan o‘quv-uslubiy majmua

Marketing kontseptsiyasi turlari
Marketingni boshqarishni maqsadli bozorlardagi ayirboshlashning ma'lum natijalariga ongli ravishda erishishga urinish sifatida qarash mumkin. Ma'lumki marketingni asosida puxta o‘ylangan samarali va ijtimoiy - ma'suliy faoliyat falsafasi yetadi. Bunda tashkilotlar, iste'molchilar, jamiyat manfaatlarining mushtarakligi masalasi juda muhim. Korxona yoki tashkilotlar marketing asosi sifatida raqobatlashuvchi 5 ta kontsepsiyani ko‘rib chiqish mumkin :
-ishlab chiqarishga yo‘naltirilgan kontsepsiya;
-mahsulotga yo‘naltirilgan kontsepsiya;
-sotishga yo‘naltirilgan kontsepsiya;
-marketingga yo‘naltirilgan kontsepsiya;
-ijtimoiy mas'uliy marketing kontsepsiyasi;
-o‘zaro hamkorlik marketing kontsepsiyasi.
Marketing kontsepsiyasi rejalashtirlayotgan va amalga oshirilayotgan korxona faoliyatining strategik tahlili asosida ishlab chiqiladi. Marketing kontsepsiyasini ishlab chiqish, odatda, quyidagi bosqichlarni qamrab oladi:
-ichki va tashqi muhit strategik tahlilini amalga oshirish;
-marketing faoliyati va korxonaning maqsadlarini aniqlash;
-marketing strategiyasini aniqlash;
-rejalashtirilayotgan natijalarga erishish maqsadida marketing faoliyati unsurlarini tanlash.
Marketing kontseptsiyasi ishlab chiqarish va taklif etilayotgan tovarlarga bo‘lgan talabning rivojlanish darajasiga bog‘liqligi jihatidan evolyutsion taraqqiyot bosqichini kechib o‘tgan.
Ishlab chiqarishga yo‘naltirilgan kontseptsiya - bu kontseptsiya eski biznes nazariyalaridan bo‘lib, uning mohiyati iste'molchilar arzon va harid qilish mumkin bo‘lgan tovarlarni harid qilishga moyilligidan iborat.
Ishlab chiqarishga yo‘naltirilgan tashkilot menejerlarining asosiy vazifasi mahsulot ishlab chiqarishning yuqori samaradorligiga erishish va uning optimal taqsimlanishini amalga oshirishdir.
Ushbu kontseptsiya, asosan, 2 ta holatga asoslanadi. 1-holatda mahsu-lotga bo‘lgan talab taklifdan yuqori bo‘ladi (ko‘pchilik rivojlanayotgan mamlakatlarda). Bunday holatlarda haridorlar mahsulotlarni sotib olishga qiziqishadi, sifatiga esa e’tibor berishmaydi. Ishlab chiqaruvchilar esa ishlab chiqarishni kengaytirish usullarini qidirishadi. 2-holatda esa mahsulot bahosi yuqori va bozorni kengaytirish uchun bahoni tushirish zarur bo‘ladi .
Marketing kontseptsiyasi biznes falsafasi bo‘lib, oldingi 3 ta kontseptsiyani o‘ziga mujassamlashtiradi. Bu kontseptsiyaning asosiy holatlari XX asrning 50 yillari o‘rtalarida shakllandi.
Marketing kontseptsiyasi haridorlarning didlari va ehtiyojlarini aniqlash, maqsadli bozorlarni aniqlash va haridorlarni raqobatchilarga ko‘ra samarali usullar bilan qondirishdan iborat. Sotish kontseptsiyasining asosida sotuvchi talablari tursa, marketing kontseptsiyasi asosida esa haridor talablari yotadi. Sotish kontseptsiyasida sotuvchi tovarlarni pulga aylantirish bilan mashg‘ul bo‘ladi, marketing kontseptsiyasida esa haridorlarning ehtiyojlarini qondirish asosiy vazifa hisoblanadi. Marketing kontseptsiyasida kompaniyalar maqsadli bozor yoki bozorlarni puxta tanlab olishlari zarur.
Ijtimoiy axloqiy marketing kontseptsiyasi. Bu kontseptsiyada korxona-ning vazifasi yakka shaxslarning talabini o‘rganish, tahlil qilish va bu talablarni samarali qondirishdan, ayni paytda umuman jamiyat butunligini saqlash va mustahkamlashdan iborat deb qaraladi. Ijtimoiy axloqiy marketing kontseptsiyasi boshqarishning bozor kontseptsiyasiga nisbatan kuchayib borayotgan muammolar, tabiiy resurslar oqish inflyatsiyasi, ijtimoiy xizmat sohalarining eskirishi tufayli bu dastur bizning zamonamizga to‘g‘ri kelishiga bildirilgan shubhalar avj olgan pallada maydonga keldi. Dastlab firmalarning bozor munosabatlaridagi faoliyati asosan foyda olishgagina qaratildi. Keyinchalik ular haridorlarning ehtiyojlarini qondirishning strategik ahamiyatini anglab etdilar va natijada bozor marketing kontseptsiyasi paydo bo‘ldi. Bugungi kunga kelib, ular biror muhim ishga qo‘l urishdan oldin, jamiyat manfaatlari haqida o‘ylay boshladilar. Ijtimoiy axloqiy marketing bozor ishtirokchilaridan marketing siyosati doirasida uch omilni o‘zaro bog‘liqlikda qarashni talab etadi, bu omillar – firma foydasi, haridorlar ehtiyojlari va jamiyat manfaatlaridan iborat.
Marketingning o‘zaro hamkorlik kontseptsiyasi. Bu kontseptsiyaning asosiy g‘oyasi haridorlar bilan boshqa oldi- sotdi jarayoni qatnashchilari o‘rtasidagi munosabatlar (kommunikatsiya) dan tashkil topadi. Marketingning o‘zaro hamkorlik kontseptsiyasi samarali kommunikatsiya, shaxsiy aloqalar ahamiyatni oshiradi. Marketingdagi o‘zaro hamkorlik kommunikatsiyani kengroq - kompaniya bilan uning sheriklari o‘rtasidagi daromad olib keluvchi o‘zaro aloqachisi sifatida ars etadi.
Yuqorida keltirilgan marketing kontseptsiyalari har bir mamlakat uchun standart yoki me'yor, yoki qoida sifatida ko‘rilmasligi kerak. Marketing evolyutsiyasi har qaysi mamlakatda o‘zining xususiyatlari va bozor munosabatlari rivojlanish darajasiga bog‘liq bo‘ladi. Biroq marketingning paydo bo‘lishi bilan bog‘liq jahon tajribasi hamda bozor munosabatlarining rivojlanishi aniq bir mamlakatda tadbirkorlik faoliyatini tatbiq etish va bozor munosabatlarini shakllantirishda ishlatilishi mumkin ekanligi foydali hisoblanadi. Bundan tashqari marketingning rivojlanishida mashhur umumiy tendentsiya: e'tiborni tovar ishlab chiqarishdan iste'molchiga, ya'ni uning xohish va ehtiyojlarga qaratish talab etiladi.
Integratsiyalashgan marketing. Kompaniya barcha bo‘limlarining faoliyati haridor manfaatlarini qondirishga qaratilganda integratsiyalashgan marketing tizimi shakllanadi. Integratsiyalashgan marketing 2 darajali tizimdir. 1-darajasi turli xil marketing funktsiyalarini bajaruvchi xizmatlar hisoblanadi (sotish xizmati, reklama, ishlab chiqarishni boshqarish, mahsulotni sotish, marketing tadqiqotlari). Bu barcha funktsiyalar bir biri bilan bog‘langan va ularning bajarilishi muvofiqlashtirilgan bo‘lishi kerak. 2-darajasi kompaniyadagi barcha bo‘limlarning ishini muvofiqlashtirishdir. Barcha bo‘limlarning boshqaruv ishini rag‘batlantirish maqsadida ichki va tashqi marketingga katta e'tibor beradi.
Tashqi marketing kompaniyada ishlamaydigan kishilarga qaratilgan bo‘ladi. Ichki marketing esa ishchilarni yollash, o‘qitish, haridorlarga xizmat ko‘rsatish darajasini yuksaltirish bo‘yicha kompaniya xodimlarini rag‘batlantirishdan iborat.
Rentabelli ishlayotgan xususiy kompaniyaning asosiy maqsadi foyda olishdan iborat bo‘lsa, notijorat yoki jamoat tashkilotining maqsadi faoliyat ko‘rsatish uchun etarli mablag‘larni jalb etishdan iboratdir. Foyda oluvchi korxonalarning asosiy maqsadi daromadning harajatlardan ustunligi emas, balki foyda olish hisoblanadi.
Ijtimoiy ma'suliy marketing kontseptsiyasi maqsadli bozor manfaatlari va ehtiyojlarini aniqlashni tashkil etish va haridorlarni raqobatchilarga qaraganda samarali usullar bilan qondirish va bunda haridorlarning turmush darajasini saqlab qolish va mustahkamlash bilan birga butun jamiyatni saqlab qolish va mustahkamlashdan iborat. Ijtimoiy mas'uliy marketing kontseptsiyasi ijtimoiy va axloqiy masalalarga e'tibor berishni talab qiladi.