Farmakologiya

Giðoxrom kamqonlikda beriladigan dorilar orasida tarkibida
temir saqlagan preparatlar asosiy hisoblanadi. Ma’lumki,
tanada temir miqdori 2—5 g atrofida bo‘ladi. Buning 2/3 qismi
gemoglobinda, qolgan qismi to‘qimalar (suyak iligi, jigar,
taloq) da bo‘ladi. Ovqat tarkibidagi temirning ichakdan qonga
o‘tishi ancha murakkab bo‘lib, bu faol transportlik jarayonidir.
Me’da-ichak tizimidan temir faqat ikki valentli ionlashgan
holatda so‘riladi. Me’daning xlorid kislotasi ta’sirida molekular
temir ionlashgan shaklga kiradi, askorbin kislota esa uch
valentli temirni ikki valentliga o‘tkazib, temirning qonga o‘ti-
shini ta’minlaydi. Shimilishdan oldin temir ingichka ichak shilliq
pardasidagi apoferritin oqsili bilan bog‘lanadi va shundagina u
qonga o‘tkaziladi. Qondagi globulinlar — transferritin bilan
birlashadi va transferrin hosil qiladi. Òemir ushbu transferrin
shaklida a’zolarga, to‘qimalarga yetib boradi va gemoglobin va
ayrim fermentlarning sintezi uchun sarflanadi.
Eritrotsitlarning yemirilishi hisobiga kuniga taxminan 25
mg temir ajraladi. Ushbu temir qaytadan gemoglobinning
sintezi uchun sarflanadi. Ichak orqali qonga o‘tadigan temir
esa tana yo‘qotgan temirni qoplash uchun zarur bo‘ladi
(misol uchun, ayollar hayz ko‘rishida 20 mg gacha temir
yo‘qotadi). Homiladorlik davrida esa temirga bo‘lgan ehtiyoj
ancha ortadi. Bundan tashqari, temir terlashda, og‘ir
jismoniy ish bajarilganda ko‘p miqdorda yo‘qotiladi. Me’da va
ichak kasalliklarida (kislotalilik pasayishi bilan kechadigan
gastritlar, enterit va boshqalar) temirning qonga so‘rilishi
buzilib, uning tanadagi miqdori kamayib boradi va giðoxrom
kamqonlik hosil bo‘ladi. Ko‘pincha bu kasallik ko‘p bolali
ayollarda uchraydi.
Umuman olganda, davolash samarali bo‘lishi uchun temir
preparatlari yetarlicha, sekin-asta oshirib boriladigan dozada

---

268
buyuriladi. Davo kursi 1,5—2 oy davom etadi. 2 yil davomida
har 6 oyda davo kursi qaytariladi.
Òemir tanadan me’da-ichakning shilliq pardalari, ter
bezlari, jigar o‘ti va buyraklar orqali chiqariladi.
Òemir preparatlaridan temir sulfat, temir laktat, ferramid
ichish uchun giðoxrom va postgemorragik kamqonlikda beriladi.
Agar temirning ichak orqali so‘rilishi buzilgan bo‘lsa, bunda
parenteral yo‘l bilan yuboriladigan preparatlar tavsiya etiladi.
Ular qatoriga ferkoven (temir saxarat, kobalt glukonat, kar-
bonsuv eritmasi saqlaydi), ferrumlek, ferbitol va boshqalar
kiradi.
Òemir preparatlari ichish uchun buyurilganda qabziyat
hosil bo‘lishini e’tiborga olish darkor.
Giðoxrom kamqonlikda temir saqlagan dorilardan tashqari