Farmakologiya

N-xolinomimetiklar
Asosan, parasimpatik va simpatik nervlar gangliysidagi N-
xolinoretseptorlarni (nikotinga sezgir) qo‘zg‘atadigan vositalarga
N- xolinomimetiklar deyiladi. Shu sababli aytilgan nervlar
faoliyatining kuchaytirilishida yuzaga chiqadigan o‘zgarishlar
namoyon bo‘ladi. Bunday farmakologik ta’sir asetilxolin,
nikotin va boshqa moddalarga xos.
Nikotin tamakidan olinadigan alkaloid bo‘lib, kuchli
zaharli moddadir. Shuning uchun ham u tibbiyot amaliyotida
dori preparati sifatida ishlatilmaydi. Nikotinning N- xoli-
noretseptorlarga tanlab ta’sir etish jarayoni ikki bosqichdan
iborat. Birinchi bosqich N-xolinoretseptorlar qo‘zg‘alib, bir
qator o‘zgarishlar kuzatiladi, xususan, periferik qon tomirlari
torayadi, qon bosimi ko‘tariladi, yurak urishi tezlashadi.
Me’da-ichak harakati va sekretsiyasi ortadi, bosh aylanishi va
nafas olish tezlashishi mumkin. Bunday o‘zgarishlar yurak
qon-tomir tizimining ko‘proq simpatik nervga, me’da-ichak-
ning esa ko‘proq parasimpatik nervga sezuvchanligi bilan
izohlanadi. Nafas olishning o‘zgarishi esa karotid koptokcha N-
xolinoretseptorlarning qo‘zg‘alishi bilan bog‘liq bo‘lsa kerak.
Nikotin ta’sirining ikkinchi bosqichida esa N-xolinoretseptorlar
bloklanadi, bu hol nikotinning kattaroq dozalarida sodir
bo‘ladi, yuqorida keltirilgan o‘zgarishlarning aksi kuzatiladi.
Nikotinning asosiy farmakologik xossalaridan biri  (kichik
dozalarda) markaziy nerv tizimida joylashgan N-xolinoretsep-
torlarni qo‘zg‘atishdir. Bunday ta’sir ruhan yengillikka,
fikrning va ish qobiliyatining qisman yaxshilanishiga olib keladi.
Shu bilan bir qatorda nikotinga qaramlik yuz berishi mumkin.
Bu ko‘pincha tamaki chekuvchilarda — kashandalarda ro‘y
beradi.