Farmakologiya

Nootrop vositalar
Nootrop grekcha so‘z bo‘lib, noos — qalb, tafakkur va
tropos — yo‘nalish ma’nosini anglatadi. Nootrop vositalar
deb, oliy nerv faoliyatiga tanlab ta’sir etib, ruhiy va aqliy
qobiliyatni tiklaydigan dori vositalariga aytiladi. Bularning
ta’siri bosh miya kasalligi tufayli kelib chiqqan va ruhiy
o‘zgarishlarni davolashda namoyon bo‘ladi. Ushbu o‘zgarishlar
bo‘lmaganda esa nootrop vositalarning samarasi deyarli
kuzatilmaydi. Ularning farmakologik ta’sirida aqliy va eslab
qolish qobiliyatlari asta-sekin tiklanadi, bosh miyaning har
xil tajovuzkorona ta’sirlar  (gi poksiya,  zaharli moddalar
ta’siri)ga nisbatan chidamliligi oshadi. Nootrop moddalar
ayrim psixotrop vositalarga qarshi o‘laroq narkoz, sedativ,
uxlatuvchi va og‘riq qoldiruvchi preparatlarning ta’sirini
kuchaytirmaydi, harakatlanish qobiliyatiga ta’sir etmaydi,
qaramlik keltirib chiqarmaydi.
Nootrop preparatlardan aminalon va pirasetam tibbiyot
amaliyotida ko‘p ishlatiladi.
Aminalon. Gamma aminoyog‘ kislotasi bo‘lib, yuqorida
aytilganidek, miya mediatori sifatida fikr yurgizish, eslash
qobiliyatini sekin-asta tiklaydi, kasallik tufayli o‘zgargan nutq
va harakat yaxshilanadi.
Bundan tashqari, preparat tutqanoqqa qarshi ta’sir
ko‘rsatadi, qon bosimini qisman tushiradi, bradikardiya ro‘y
beradi, qondagi qand miqdorini (agar uning miqdori ko‘tarilgan
bo‘lsa) kamaytiradi.
Aminalon miyaga qon quyilishida, xotira pasayganda, nutq-
ning yarim va to‘liq falaj holatlarida, bosh og‘rig‘ida, uyqu-
sizlikda beriladi.
Preparatlarning davo ta’siri sekin-asta boshlanadi. Davolash
bir necha oy davom ettiriladi.

---

190
Pirasetam GAMK unumi hisoblanib, ta’siri bo‘yicha
aminalonga yaqin, eslash, aqliy qobiliyatlarni rag‘batlantiradi.
Preparatni miyada qon aylanishining buzilishi bilan bog‘liq
o‘zgarishlarda buyuriladi.
Preparatlar.
A m i n a l o n   (Aminalonum) aminoyog‘ kislota; 0,25 g
dan, kukun, tabletkalar shaklida ishlab chiqariladi. Ovqatdan
so‘ng 0,5—1,25 g dan kuniga 3 marta ichiladi.
P i r a s e t a m   (Pyracetamum, Nootropilum). 0,4 g dan
kukun holida kapsulada, 20% li eritmasi 5 ml dan ampulada
ishlab chiqariladi. Ovqatdan so‘ng 1—2 kapsuladan kuniga
3—4 marta ichiladi.
P i r i d i t o l     (Pyriditolum) 0,05—0,1 va 0,3 g dan
tabletkalar, 200 ml dan sirop tarzida flakonda ishlab chiqariladi.
Ovqatdan so‘ng 0,1—0,3 g dan kuniga 3 marta ichiladi.
F e n i b u t   (Phenibutum) tabletkada 0,25 g dan ishlab
chiqariladi, 2—3 hafta davomida kuniga 3 martadan ovqatdan
keyin ichiladi.