|
XVIII asrda rus olimi M.Lomonosov moddalar haqidagi element va korpuskulalar to'g'risidagi fikrlarini bayon qilish orqali atom-molekulyar ta'limot to'g'risidagi tushunchalarni rivojlantirdi.
Y.T.Toshpo'latov(1932-2008) - K-1 preparati kimyoviy tolalarni olish jarayonida ularning metall yuzasi bilan ishqalanishini kamaytiruvchi modda sifatida to'qimachilik korxonalarida va kimyoviy tola zavodlarida keng ishlatilmoqda. Paxta sellyulozasi yo'nalishi bo'yicha ilmiy maktab asoschisi.
IZOTOP, IZOBAR, IZOTON, IZOELEKTRON haqida Elektron ko’chish kuzatiladi
IZOTOP
|
Bir xil: yadro zaryadi
protonlar soni
elektronlar soni
Xar xil: 1) atom massasi
2) neytronlar soni
|
O816 O817 O818, H11 H12 H13, Ca2040 Ca2042 Ca2043, F919(1ta), K1939 K1940, Cu2963 Cu2965, Fe (6 ta), Hg (7 ta), Xe (9 ta), Sn (10 ta).
|
IZOBAR
|
Bir xil: atom massasi
Xar xil: 1) yadro zaryadi
2) protonlar soni
3) neytronlar soni
4) elektronlar soni
|
Ar1840 K1940 Ca2040,
C
Shisha turlari.
№
|
nomi
|
formulasi
|
1
|
Oddiy shisha
|
Na2O∙CaO∙6SiO2
|
2
|
Kimyoviy shisha
|
К2O∙CaO∙6SiO2
|
3
|
Billur (xrustal shisha)
|
К2O∙РbO2∙6SiO2
|
4
|
Xavorang shisha
|
Na2O∙CuO∙6SiO2
|
5
|
Binafsha shisha
|
Na2O∙MnO2∙6SiO2
|
6
|
Yashil shisha
|
Na2O∙Cr2O3∙6SiO2
|
7
|
Ko’k shisha
|
Na2O∙CoO∙6SiO2
|
8
|
Eruvchan shisha
|
К2O∙Na2O∙6SiO2
|
9
|
Qizil shisha
|
Na2O∙Cu2O∙6SiO2
|
10
|
To’q yashil shisha
|
Na2O∙FeO∙6SiO2
|
11
|
Kvars shisha
|
SiO2
|
u2965 Zn3065,
Cd48112 Sn50112
|
IZOTON
|
Bir xil: neytronlar soni
Xar xil: 1) atom massasi
2) yadro zaryadi
3) protonlar soni
4) elektronlar soni
|
Сr2452 Mn2553 Fe2656 N = 28 ta,
Xe54136 Ba56138 La57139 N = 28 ta
|
IZOELEKTRON
|
Bir xil: elektronlar soni
Xar xil: 1) atom massasi
2) yadro zaryadi
3) protonlar soni
4) neytronlar soni
|
O2– F— Ne Na+ Mg2+ Al3+ ē = 10 ta,
CH4 NH3 H2O ē = 10 ta
|
|
|
|
|
|
|
1 ta elektron ko’chishi 9 ta elementda
Cr, Cu, Nb, Mo, Ru, Rh, Ag, Pt, Au
2 ta elektron ko’chishi bitta elementda Pd
|
10 tasidan 2 tasida 1 elektron ko’chganda yarim to’ladi; Cr va Mo
|
4 tasida to’la to’lgan bo’ladi
Cu, Pd, Ag, Au qolganida chala to’lish kuzatiladi.
|
Gibridlanish
SP
Valent burchagi;
180o Shakli; Chiziqli
|
C(karbin), CH2=C=CH2, CO2, CS2, KrF2, BeCl2, BaCl2, C2H2 va uning gomologlari molekulalarining uch bog’li qismi, HCN, ZnCl2, Berilliy birikmalari.
|
SP2
Valent burchagi;
120o
Shakli; Burchakli
Teng tomonli uchburchak
|
C(grafit), benzol (C6H6), vinil benzol (stirol C6H5C2H3), SO2, SO3, BCl3, BF3, BBr3, AlCl3, H2SO3, HNO3, HNO2, KrOF2, CO, CaCl2, GaBr3, -COOH, -CHO, O3, COF2, O2, H2CO3, aldegid, keton, HCOOH, SnCl2, SnBr2, SnS, SnF2, RbBr2 PbS2, COCl2, NOCl, NOBr, POF, POBr, С2H4 va uning gomologlarining qo’sh bog’li qismi, Bor va Alyuminiy birikmalari. (ajaratib ko’rsatilgan molekulalar teng tomonli uchburchak tuzilishga ega)
|
SP3
Valent burchagi;
109,28 va 104,5o
Shakli; Burchakli;
Piramida Tetraedr
|
С(olmos), Alkanlar va siklo alkanlardagi uglerod atomi , H2SO4, NH3, PH3, NF3, PCl3, NCl3, NH2SO3,SOCl2, SOGal2, NH4+, H2O, H3O+, HCl, HClO, HClO2,HClO3, F2O, CCl4, HClO4 (tuzlari), P4, SiO2, POCl3, H3PO4, P4O10, KrO2F2, MnO4-, MnO42-, CH3NO2, CH4, CF4, SiH4, GeH4, NSF, SO42-, PO43-, OsO4, CuO4, BH4, PH4+, XeO2, F2O3, (ajratilgan moddalar uchburchakli piramida va burchakli tuzilishga ega)
|
SP3d
Valent burchagi;
120 va 90o Shakli; Tekis kvadrat, T-shaklda; Chiziqli
|
PF5, PCl5, SOF3, SOBr4, SOCl4, XeO3F2, ClF2, XeOF2, SF4, ClF3, XeF2 (ajratilgan moddalar T-shakl tuzilishga ega)
|
SP3d2
Valent burchagi;
90o Shakli; Tekis kvadrat, Kvadrat piramida, Oktaedr
|
SF6, SCl6, Ba2[XeO6], K4[Fe(CN)6], K3[Fe(CN)6, [Cr(NH3)6]Cl3, UF6, XeOF4, SF3, XeF5, XeF4, SCl4, ClF4 (ajratilgan moddalar kvadrat piramida va kvadrat tuzilishga ega), XeF6 PtF6, Na4[XeO6], Na6[XeO6], Ba3[XeO6]…OKTAEDR tuzilishga ega.
|
Elementlarni allotropiyasi
Suvni qattiqligi.
mg∙ekv hisobida qattiqligi
|
Suv
|
1-4 mg∙ekv gacha
|
Yumshoq suv
|
4-8 mg∙ekv gacha
|
O’rtacha yumshoq suv
|
8-12 mg∙ekv gacha
|
Qattiq suv
|
12 mg∙ekv dan katta
|
O’ta qattiq suv
|
Suvni qattiqligini keltirib chiqaradigan moddalar.
Suvni qattiqligi
|
Keltirib chiqaradigan moddalar
|
Qattiqlikni yo’qotish usullari
|
Doimiy qattiqlik
|
CaSO4, CaCl2, MgSO4, MgCl2
|
so’da, Na3PO4 qo’shish kerak
|
Vaqtinchalik (muvaqqat) qattiqlik
|
Ca(HCO3)2 va Mg(HCO3)2
|
Qaynatish, ohakli suv qo’shish, ishqor qo’shish, soda (Na2CO3) qo’shish kerak.
|
№
|
C- olmos, grafit, karbin va fullerin
|
1
|
H- atomar va molekulyar
|
2
|
O – atomar kislorod, O2 va O3
|
3
|
S – rombik, monoklinik va plastik
|
4
|
Se – qizil, metalsimon
|
5
|
Te – α-tellur va β-tellur
|
6
|
P-oq, qizil, qora va binafsha
|
7
|
As – α (kulrang), β (qora), γ (sariq)
|
8
|
Si – kristal va amorf
|
9
|
Sn – oq va kulrang
|
10
|
Fe – α, β, γ, δ
|
Eruvchanlik jadvali
|
H+
|
NH4+
|
K+
|
Na+
|
Ag+
|
Hg+
|
2+
Hg
|
2+
Ba
|
2+
Ca
|
2+
Mg
|
2+
Zn
|
2+
Mn
|
2+
Sn
|
2+
Pb
|
2+
Cu
|
2+
Fc
|
3+
Fe
|
3+
Al
|
3+ Сr
|
3+
Bi
|
OH-
|
|
+
|
E
|
E
|
+
|
+
|
+
|
E
|
O
|
O
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
F –
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
Q
|
O
|
O
|
Q
|
Q
|
O
|
O
|
E
|
Q
|
E
|
Q
|
Q
|
O
|
Q
|
Q
|
Cl –
|
E
|
E
|
E
|
E
|
Q
|
Q
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
O
|
E
|
E
|
E
|
E
|
+
|
+
|
Br –
|
E
|
E
|
E
|
E
|
Q
|
Q
|
O
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
O
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
+
|
I –
|
E
|
E
|
E
|
E
|
Q
|
Q
|
Q
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
O
|
Q
|
+
|
E
|
+
|
E
|
E
|
+
|
NO3 –
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
+
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
