Farg`ona politexnika instituti

MAVZU: FANNING  QISQAChA   RIVOJLANISh  TARIXI.  NEFT  QAZISh TARIXI 
Reja  
1  Arxeologik maьlumotlar 
2  XIX asrda neft qazish tarixi 
 
Tayanch  so`z  va  iboralar:  neft  qazuvlari,  Misr,  Qadimgi  Rim,  O`rta  Osiyo,  Ozarbaydjon, 
Meksika, benzin to`g`risida maьlumotlar. 
 
Arxeologik qazuvlardan ma’lum bo`lishicha, qadim Bobil davlatiga qarashli Frot daryosi 
soxillarida bundan 6000-7000 yil ilgariyoq neft va asval’t qazib olishni bilishgan. Bu yerda qazib 
qazib  olingan  neft’  qatronidan  qurilishda  tsement  o`rnida  foydalanishgan.  Misr,  Qadimgi  Rim, 
O`rta  Osiyo,  Ozarbaydjon,  Meksika  va  moziyning  boshqa  madaniy  markazlarida  xam  neftdan 
foydalanilgani  ma’lum.  Qadimgi  yunon  faylasufi  va  muarrifi  Plutarx  o`z  asarlarida  Aleksandr 
Makedonskiyning  yurishlari  to`g`risida  xikoya  qilarkan,  Amudaryo  soxillarida  neft’  borligini 
qayd qilib o`tadi. 
  O`tmishda  neft’dan  shifobaxsh  moddalar  chiroq  moyi,  qurilish  materiali  va  boshqa  narsalar 
olganlar.  Qadimgi  Misrliklar  murdalarni  mumiyolashda  boshqa  moddalar  qatori  neftdan  xam 
foydalanishgan.  Neft’  muhorabalarda  xam  ish  bergan:  qamalda  qolgan  askarlar  dushman 
qo`shini ustiga yonib turgan neft’ yog`ini qo`yganlar. 
  Neftni  bir  necha  metrdan  bir  necha  o`n  metrgacha  chuqurlikkaega  bo`lgan  quduqlardan 
chelakda olib, hovuzlarga qo`yishgan so`ngra uni meshlarga solib kerakli joyga  jo`natishgan. 
   Neftni  qazib olish X1X asrning ikkinchi yarmiga shu yo`sinda olib borildi. Shunga qadar xar 
yili jaxon miqyosida qazib chiqarilgan neft’ o`nlab, kuni bilan yuzlab tonnaga  yetgan edi.X1X 
asrga kelib esa  neftni quduqlar  yordamida qazib  olish usuli kashf qilindi. Shundan keyin  neft’, 
so`ngroq, borib gaz sanoat gurkirab rivojlanib ketdi. 
  Hozirgi  kunda  neft’  va  gaz  hayotning  turli  jabxalariga  tobora  oshmoqda.  “Qora  oltin” 
va”Zangori oltin” koloriyaliligi jixatdan ko`pgina yoqilg`ilardan ustun turadi. Toshko`mir qazib 
chiqarishga  nisbatan  neft’ni  qazib  olish  5-7,  gaz  chiqarish  esa  10-15  marta  arzonga  tushadi. 
O`zidan issiqlik ajratish jixatdan 1kg gaz 2kg toshko`mir yoki 4kg quruq o`tinning o`rnini bosa 
oladi. 1973 yilda 1,3 mln tonna neft’ va 37,1 mlrd m3 gaz ishlab chikarildi. 
   Benzin. Xozirgi vaqtda eng muxim neft’ maxsulotlaridan biri xisoblanadi va buni xozir xama 
biladi.oq neft’ni  xaydash  yo`li  bilan olinadigan  bu rangsiz  yonilg`i  xamma  vaqt xam  bunchalik 
e’tiborga sazovor bo`lmagan. Qariyb bir asr davomida benzin neft’ xaydash zavodlarining zararli 
chiqindisi deb hisoblanib keladi. (Ichki yonuv dvigateli yщы edi). Neft’ korxonalarida benzindan 
qutilishni xilma xil choralarini izlab ko`rish di. Uni dengizga qo`yishgan edi, baliqchilikka putur 
yetkazishi  ma’lum  bo`lib  qoldi.  Shundan  keyin  maxsus  o`ralar  qazib  benzinni  shu  o`ralarga 
qo`yib  yoqib  yuborishni  razm  qilishdi.  Lekin  bu  chora  xam  bo`lmadi  birinchidan,  bu  xavfli 
bo`lsa, ikkinchidan. O`ra qazish qimmatga tushar edi. Benzinni yo`qotish qanchalik qiyin bo`lsa 
neftni  xaydash  sanoati  o`sgani  sayin  uning  miqdori  shunchalik  ko`payardi.    Chunonchi,  1902 
yilda Grozniy shaxrida 70 ming tonna yondirib yuborildi.