MAVZU: Avtomobil benzinlari , ularga kuyilgan talablar.
1.Avtomobil benzinlari
2. Ekaspluatatsion talablar
3. Yonilg`ini fraktsion tarkibi.
Tayanch so`z va iboralar: Benzinlar, zichlik, issiqlik ajralishi avtomobillar, ekaspluatatsion
talablar, karbyuratsiya xossalari, fraktsiya tarkibi, rezervuar.
Avtomobilь dvigatellar uchun asosiy yonilg`i sifatida turli va nav markadagi benzinlar
ishlatiladi.
Benzinlar oson bug`lanadigan yonuvchi suyuqlikdir. Ulardan massasi bo`yicha taxminan
85 % uglerod, 15% vodorod va juda oz miqdorda kislorod, azot va oltingugurt bo`ladi..
benzinlarning zichligi 0,712-0,742g/sm
3
yonganda chiqadigan issiqlik miqdori taxminan
3200MJ/m
3
zichligi nisbatan katta va yonganda ko`p issiqlik ajralib chiqqanligi uchun
yonilg`ining bu turi bilan ishlaydigan avtomobillar ancha katta yurish yo`liga ega ekanligi bilan
farq qiladi. Dvigatelь xosil qiladigan quvvat uni tejamkorligi ishonchligi va samarali ishlashi
ko`p jixatdan tanlanadigan benzinning xossalariga bog`liq bo`ladi. Benzinning fraktsion tarkibi
uni karbyuratsiya jarayonidagi to`liq bug`lanishi xaqida fikr yuritish imkonini beradi. Yonuvchi
aralashmaning sifati benzinning bug`lanish darajasiga bog`liqdir.
Benzin quyidagi ekaspluatatsion talablarga javob berishi kerak.
1)Karbyuratsion xossalari yuqori bo`lishi, yaьni barcha rejimlarda dvigatelni osongina
yurgizib yuborilishi va barqaror ishlashini taьminlay-digan yonuvchi aralashma xosil qilishi
kerak;
2 )yukori detonatsion barkarorlikka ega bulishi, yaьni xar kanday ish rejimida
dvigatelda detonatsiya paydo kilmasligi lozim.
3).yenuvchi aralashmaning yenish issikligi kerakli darajada yukori bulishi zarur.
4.) Baklarda yonilg`i berish apparatlarida smolalar xamda dvigatelning issiq detallarida
mumkin qadar kam qurum xosil qilishi zarur;
5).Uzoq saqlanganda xam xossalari o`zgarmasligi uchun yuqori barqarorlikka ega
bo`lishi kerak;
6) Rezervuar baklar, trubalarni korroziya-lanmasligi uni yonish maxsulotlari esa
dvigatel detallarini korroziyalanmasligi lozim.
7.Kotish xarorati pastrok bulishi sovuk iklim sharoitida xam filьtrlanish va nasos
bilan xaydalanuvchi saklanishi.
8. Inson sogligiga va atrof muxitiga zararli bulmasligi..
Fraktsion tarkib benzinnig umumiy xajmi bilan uni xaydalish xarorati orasidagi
bog`liqlikni belgilaydi. Yonuvchi aralashmaning sifati benzinnig bug`lanish darajasiga
bog`liqdir. Neftdan olingan barcha yonilg`ilar turli qaynash xaroratiga ega bo`lgan
uglevodorodlarning murakkab aralashmasidir.Yenilgining buglanuvchanlik xossasi uning
fraktsion tarkibi bilan baxolanadi. Fraktsion tarkib maxsus asbobda 100ml yenilgining
kizdirib aniklanadi .Idishda 100ml yenilgi olib xaydash kolbasida kaynatiladi va bugga
aylantiriladi. Buglar sovitilib yana suyuklikka aylantiriladi va ulchov tsilindriga yigiladi. Xar
10ml yenilgi buglangandagn keyin xarorat yezib boriladi. Yenilgining eng yengil
fraktsiyalari birinchi kaynay boshlaydi va bugga aylanadi. Suyuklikning buglanishi
jarayeniga uning kovushkokligi.zichligi,sirt taranngligi taьsir kursatadi, bu jarayen asosan
xaroratga boglik. Benzin ko`p fraktsiyali suyuqlikdir. Shu sabadan uning muayyan qaynash
xarorati bo`lmaydi, ammo suv, spirt va atsetonning qanday xaroratda qaynay boshlanishini aniq
aytish mumkin. Benzin tarkibidagi yengil fraktsiyalar atmosfera bosimi taьsirida 30-40
0
S dayoq
qaynay boshlaydi, og`ir fraktsiyalar esa 165-205
0
S dagina qaynaydi.10% foiz benzinning
buglanishini taьminlaydigon xarorat uning yurgizib yuborish xususiyatini ifodalaydi, chunki
past xaroratda benzinning 10% buglatadigon kuyidagi emperik formula buyicha baxo
beriladi.Bu formula karbyuratorda yurgizish kurilmasi klassik ut oldirish tizimi sikish
darajasi 7,0 bulgan benzinda ishlaydigan dvigatel uchun tuzilgan. Sikish darajasi ortganda
yurgizib yuborish kurilmasi ishlatilganda elektron ut oldirish tizimi kullanilganda tirsakli
valning aylanish tezligi oshirilganda dvigatelni yurgizib yuborish xarorati pasayadi.Lekin
xavo issik bulganda benzinning past xaroratda kaynay boshlashi juda xavfli xisoblanadi
yengil chikish xavfi ortadi benzin buglanib isrof buladi. Benzin trubasida .benzin nasosida
yengil fraktsiyalar kaynay boshlaydi. Natijada bugdan iborat tusik xosil bulib karbyuratorga
benzin utolmay koladi.taьminlash tizimining normal ishlashiga xalakit beradigon xaroratda
ikki xil omil mavjud. Birinchisi-benzin tuyiigan buglarning urtacha bosimi va ikkinchisi
70,0Sda buglanadigon fraktsiyalar mikdoridir.Benzindagi yengil fraktsiyalar kaynay
boshlagan xarorat bilan ogir fraktsiyalarning kaynashi tuxtagan xarorat oraligi benzinning
ekspluatatsion xossalari uchun katta axamiyatga ega. Bu oralik kancha kmska bulsa.
Dvigatelni yurgizib yuborishga shuncha kam vakt sarflanadi va dvigatelnnng tirsakli vali
aylanish tezligi oshirish xususiyati shuncha yukori buladi. Dvigatelning bu xususiyatlvri
benzinning mediana issikligi deb ataladigan kaynash xarorati bilan. Yaьni benzin tarkibidagi
fraktsiyalarning 50% buglanadigon xarorat bilan aniklanadi.Nixoyat .xaydash jarayeni
oxiridagi xarorat taьsirida ogir fraktsiyalar tula buglanadi va bu xarorat dvigatelning xizmat
ga yetganda benzinda ishlovchi dvigatel kismlarning yeyilishi tezligi 100%ni tashkil etadi
deb kabul kilsak.160gradusda u 60%ga. 230gradusda 150% teng buladi. Benzin
tarkibidagi fraktsiyalar uning solishtirma yenish issikligini belgilab beradi.Aviatsiya
benzinning bu kursatkichi avtomobil benzinlari kursatkichidan yukoridur. Shu tufayli
dvigatel aviatsiya benzinida ishlatilganda kuprok kuvvat beradi. Birok aviatsiya benzinida
ishlaganda avtomobil dvigatelning klpapanlari kuyib ketishi mumkin. Chunki ular yuksak
xaroratda ishlashga moslanmagan. .
.
Qishda yurgizib yuborish oson bo`lishi uchun yozgi va qishki benzinlar ishlab
chiqariladi. Qishki benzinlar fraktsion tarkibining yengilligi bilan farq qiladi. Yonilg`ining
tarkibida yengil fraktsiyalarning ko`p bo`lishi ham yaxshi emas, yonilg`i tez yonib naychalarida
bug`lar tiqilib qoladi. Natijada dvigatelь normal ishlamaydi. Yozgi benzinning 10% va
70
0
Sgacha, qishkisi esa 50
0
S gacha xaroratda qaynab, bug`ga aylanishi aniqlangan. Tegishlicha
180
0
S va 160
0
S xaroratgacha qizdirilganda 50% benzin qaynab bug`ga aylanadi. Yozgi
benzinlar 196-205
0
Sda, qishkilari esa 185-195
0
S xaroratda qaynab to`liq bug`ga aylanishi
kerak.
Turli markadagi benzinlarning kimyoviy xossalari
Do'stlaringiz bilan baham: |