Farg`ona politexnika instituti

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
MAVZU -9               :GAZSIMON  YeNILGILAR      
1 Gazsimon yonilg`ilar 
2 Gazsimon yonilg`ilar tarkibi 
3. Suyultirilgan uglevodorod gazi 
4. Siqilgan gaz 

---

 
Tayanch so`z va iboralar: Gazsimon yonilg`ilar, issiqlik berish, foydalanish usuli, qulayligi, 
saqlanish, maxsus omborlar, xavfsizlik texnikasi, suyultirilgan gaz, gazning komponent tarkibi, 
siqilgan gaz gazning komponent tarkibi. 
 
Mamlakatimiz  yonilg`i  bazasida  gazsimon  yonilg`i  kattagina  o`rin  egallaydi.  Gazsimon 
yonilg`i  boshqa  yonilg`i  turlariga  nisbatan  qator avzalliklarga  ega:  keng  tarqalgan,  arzon.  katta 
zaxiralari  mavjud  ,u  xavo  bilan  osongina  aralashadi  va  rostlanadi.  Gaz  yonilg`ilarini  issiqlik 
berishi  yuqori.  Ular  yonganda  yuqori  xarorat  xosil  qiladi.  Tarkibida  korroziyalovchi  agressiv 
moddalar  yo`q.  Gazsimon  yonilg`idan  foydalanish  juda  qulay:  xonalar  ifloslanmaydi,  chunki 
yonganda  qora  kuya  va  smolalar  ajralib  chiqmaydi,  kul  xosil  bo`lmaydi,  yonish  maxsullari 
tarkibida tirik tabiat uchun zaxarli moddalar yo`q. Yonilg`i markazlashtirilgan usulda saqlanadi, 
individual  va  maxsus  omborlar  talab  etilmaydi.  Gaz    magistrallaridan    foydalanish,    ayniksa  
kattik    va    suyuk    yenilgi      zaxiralari    bulmagan    xududlar    uchun    juda    muxim.Gazsimon  
yenilgilarning  asosiy  kamchiliklari,  ularning  portlovchanligi.  Eng  yukori  kaloriyali  gazlar  
tabiiy    gazlar,neft    gazlari,yuldosh    gazlar.neftni    kayta    ishlashda    olinadigon    turli    kreking  
gazlari  va boshka  gazlar  kiradi. 
 
 
 
                  Suyultirilgan uglevodorod gazi.  
    
Atmosfera  bosimi  va  xarorat  0  dan  yuqori  bo`lganda  suyultirilgan  uglevodorod  gazi 
gaz  xolatida  bo`ladi.  Bosim  bir  oz  oshganda  (1,6MPadan  ko`p  emas)  u  bug`lanadigan 
suyuqlikka  aylanadi.  Suyultirilgan  gaz  asosan  propan  80%  va  butan  20%  gazlari 
aralashmasidan iborat bo`ladi. Bundan tashqari undan oz miqdorda etan, pentan, propilen 
va etilen gazlari bo`ladi. Bir birlik suyultirilgan gaz yonganda ajralib chiqadigan issiqlik 
katta  –  46  MJ/kg  ga  teng.zichligi  taxminan  0,524g/sm
3
  bo`lgan  suyultirilgan  gaz 
yonganda  chiqadigan  xajmiy  issiqlik  2400  MJ/m
3
  dan  xam  ortib  ketadi.Bu    kursatiyani  
benzinga      solishtirmib      kurib      shuni    aytish      mumkinki      suyultirilgan    gaz    yenilgi  
sifatida    benzinning  urnini    tulik      bosa  oladi.  Gaz  balonlari  bilan  ishlaydigan 
avtomobillar  gaz  uchun  gaz  quyish  shaxobchalarida  barcha  mavsumlarda  tarqatiladigan 
suyultirilgan gazni bu ko`rsatkichi belgilangan chegarada o`zgarishi lozim. 
1.6MPa    ish  bosimiga    mulljallangan    nisbatan  yupka  devorli    pulat    balonlarda  
avtomobilning    foydali  nagruzkasini    kamaytirmasdan    yetarli  mikdorda    gaz    saklash  
mumkin.    Shuning    uchun    suyultirilgan    gazda    ishlaydigan  avtomobillar    kabi    yurish  
yuliga    ega.  Gazsimon    yenilgi    xavo    bilan    yaxshi    aralashadi    va  shuning  uchun  
tsilindrlarda    tularok    yenadi.Shu    sababli    gazsimon    yenilgilarda      ishlaydigan  
avtomobillardan  chikadigan  gazlar  benzinda  ishlaydigan  avtomobillardan  chikadigan  
gazlar  benzinda  ishlaydigayen  avtomobillarnikiga  . karaganda  zaxarsizrokdir.