Farg‘ona politexnika instituti “kompyuterlashtirilgan loyihalash tizimlari” fakulteti “elektronika va asbobsozlik” kafedrasi

2.1 Koriolis sarf o‘lchagichlari

Koriolis sarf o‘lchagichi sarf datchigi (sensor) va o‘zgartkichdan tashkil topgan (2.1-rasm) . Sensor to‘gridan to‘gri sarf, muxitning zichligi va sensor trubkalarining haroratini o‘lchaydi. O‘zgartkich sensordan olingan ma’lumotlarni qabul qilib, standart chiqish signallariga aylantirib beradi

2.1.1-rasm. Koriolis sarf o’lchagichi
Sensor orqali o‘lchanayotgan muxit sensorning ikkita seksiyasida ikkita teng
qismga ajratiladi. Topshiriq beruvchi g‘altak xarakati natijasida (2.1-rasm) trubkalar yuqoriga va pastga bir-biriga teskari yo‘nalishda harakatlanadi.

2.1.2-a, b rasm. Detektorlardan olinayotgan sinusoidal signallarning ko`rinishi
Detektorlardan olinayotgan sinusoidal signallarning ko`rinishi Sensorga berilayotgan sarf yo‘q bo‘lsa, detektorlardan olinayotgan sinusoidal signallar bitta fazada bo`ladi. (2.1.2, b- rasm)
O‘lchanayotgan muxitning xarakati natijasida sensorda Koriolis effekti deb nomlanuvchi holat paydo bo`ladi. Oqimning to`g`ri harikatining sensor trubkasida aylanma xarakati koriolis tezlanishini hosil bo`lishiga olib keladi, bu esa uz navbatida koriolis kuchini hosil qiladi. Bu kuch unga galtak tomonidan berilgan bo`lib, trubkaning harakatiga teskari yo`nalgan, ya’ni trubka o`uzining yarim aylanish siklida yuqoriga harakat qiladi, ichkariga kiruvchi suyuqlik uchun esa Koriolis kuchi pastiga yo‘nalgan bo‘ladi. Suyuqlik trubkaning egilgan joyidan o`tishi bilan kuchlarning yo‘nalishi qarama-qarshi tomonga o‘zgaradi. Shunday qilib, trubkaning kirish qismidagi suyuqlik tomondan ta’sir qiluvchi kuch trubkaning siljishiga qarshilik ko‘rsatadi, chiqish qismida esa unga yordam beradi.
Bu esa trubkaning egilishiga olib keladi (2.1.2 a-rasm). Tebranish siklining ikkinchi fazasida trubka pastga xarakatlanadi, bu vaqtda egilish yo‘nalishi teskari tomonga o‘zgaradi. Korilolis kuchi, sensor trubkasining egilish kattaligi suyuqlikning umumiy sarfiga to‘g‘ri proporsional ravishda o‘zgaradi. Shu asosda detektorlar sensor trubkasining qarama qarshi tomonlaridagi harakatning faza siljishini o‘lchaydi.
Sensor trubkalarining egilishi natijasida olingan detektorlardagi signallar fazasi bo‘yicha xar xil bo`ladi, chunki bu erda kirish detektoridagi signal chiqish detektoriga nisbatan kechikadi. Signallar orasidagivakt(ΔT) mikrosekundlarda ulchanadi va umumiy sarfga tщo`g‘ri proporsional bo`ladi (mikrosekundlarda o‘lchanadi.). (ΔT) qanchalik katta bo`lsa, umumiy satf shuncha ko‘p bo‘ladi.
Agar ob’ektda sarf o‘zgarishi bo‘lmasa detektorlardan olinadigan signallar bitta fazada bo‘ladi.