Farg’ona Davlat Unversiteti Boshlang’ich talim yo’nalishi Guruh-20. 30 talabasining Fan nomi : tayyorlagan


Beruniy  xalqlar  o’rtasidagi  do’stlikni  va  ilmiy  hamkorlikni  yuksak



Download 0,65 Mb.
Pdf ko'rish
bet2/5
Sana01.01.2022
Hajmi0,65 Mb.
#305196
1   2   3   4   5
Bog'liq
ózbekshe variant ozb eń jana tariyxi 3 ozbetinshe

Beruniy  xalqlar  o’rtasidagi  do’stlikni  va  ilmiy  hamkorlikni  yuksak 

qadrlaydi. Uni eng insoniy-axloqiy sifat deb maqtab, amalda o’zi ko’rsatgan. 

Bir necha yil Hindistonda yashagan 45 yoshli olim qadimgi hind-sanskrit tilini 

o’rganib,  bu  tilgan  Evklidning  “Elementlar”,  Ptolomeyning  “Almajistiy” 

asarlarini  tarjima  qildi  va  hind  olimlarni  yunon  ilmi  va  falsafasi  bilan 

tanishtirdi. O’zi esa hindlarning ilmi, adabiyoti, falsafasi va axloqini o’rgandi.  

Bu  haqida  Beruniyning  o’zi  shunday  deb  yozadi:  “O’zimni  ...  ularning 

munajjimlari huzurida, ustoz huzurida turgan shogirddek ta’zim bilan tutar edim... 

So’ng  hisob  ilmining  haqiqiy  yo’llarini  ularga  ravshanlashtiradigan  bo’ldim... 

ularning kattalari meni o’z tillari bilan “Daryo” deb maqtar edilar”. 

Beruniy fikricha, kishilar uchun dunyoda turli hollar bor. Bu maqtaluvchi – 

yaxshilik  va  qoralanuvchi  –  yomonlikdir.  Maqtaluvchi  yaxshi  hollar  bo’lib, 

ularning tayanchini poklik va tozalik deb ko’rsatdi. 

Beruniy  o’z  davrining  eng  ko’zga  ko’ringan  ilm-fan  homiysi  edi.  U 

mamlakat  ravnaqini  fan,  ma’rifat  ravnaqida  ko’rgan.  Ilm-fan,  ma’rifat  sahovatli 

xizmatni o’tashi mumkin deb hisoblaydi. U shunday yozadi: “Mening butun fikru-

yodim,  qalbim  –  bilimlarni  targ’ib  qilishga  qaratilgan,  chunki  men  bilim  orttirish 

lazzatidan  bahramand  bo’ldim.  Buni  men  o’zim  uchun  katta  baxt  deb 

hisoblayman”. 

Insonning  oliy  fazilati  boshqalar  haqida,  ayniqsa,  kambag’allar  haqida 

g’amxo’rlik  qilishdan  iboratdir.  Beruniy  doimo  xalqlarning  do’st,  inoq,  ittifoq 

bo’lib yashashi uchun kurashib keldi. U insonga, u yaratgan madaniyatga qirg’in 



keltiruvchi  urushlarni  qoraladi.  Beruniy  madaniy  hamkorlik  va  ilm-ma’rifatning 

keng tarqalishiga katta e’tibor bergan allomadir. 

Jahon  madaniyati  va  ma’rifatiga  katta  hissa  qo’shgan,  Sharq  va  Evropada 

“Shayx-ur-rais  –  olimlar  boshlig’i”  unvoniga  ega  bo’lgan  alloma  Abu  Ali  ibn 

Sinoning  (980-1037)  ilmiy  merosi  biz  uchun  bebaho  xazinadir.  U  o’z  umri 

davomida  450  dan  ortiq  asarlar  yaratgan.  Uning  “Tib  qonunlari”  nomli  5  jilddan 

iborat  kitobi  asrlar  davomida  Sharq  va  Evropada  medistina  bo’yicha  asosiy 

qo’llanma bo’lib xizmat qilib kelmoqda. 

Ibn  Sino  yoshligida  zo’r  mehnat,  izlanish,  g’ayrat  bilan  ilmlarni 

o’rganishga  kirishgan.  U  bu  haqida  shunday  yozadi:  “Uyquga  ketgan  vaqtimda 

ham  o’ngimdagi  masalalarni  ko’rardim.  Shu  holatda  ko’p  masalalar  tushumda 

menga  ayon  bo’lardi...  shu  zaylda  hamma  ilmlarni,  mustahkam  egallay  oldim. 

Insonning  imkoniyat  darajasida  egallaydigan  darajada  bilimni  egallab  oldim. 

Aristotelning “Metafizika”sini “qirq bir marta qayta o’qidim”. U menga hatto yod 

bo’lib  ham  qoldi.  Lekin  shunday  bo’lishiga  qaramay,  men  uni  va  uning 

maqsadlarini  tushuna  olmasdim”,  -  deb  yozadi  u  tarjimai  holida.  Ibn  Sino  bu 

muammoni  Farobiyning  Aristotel  “Metazifika”siga  yozgan  sharhini  o’qib  hal 

qiladi. 


Ibn  Sino  umrining  ko’p  qismini  sarsonlikda  o’tkazishga  qaramay  – 

matematika,  astranomiya,  fizika,  kimyo,  biologiya,  farmakologiya,  psixologiya, 

filologiya,  falsafa  va  tabobat  sohasida  barakali  ijod  qilgan  mutafakkirdir.  Uning 

asarlaridan  100  tachasi  bizgacha  etib  kelgan,  xolos. 



Ular  qatoriga  o’rta  asr 

ilmining  barcha  muhim  sohalarini  o’z  ichiga  olgan,  xususan  –  mantiq,  fizika, 

matematika, metafizikani to’liq qamrab olgan “Kitob ash-shifo”, 20 tomdan iborat 

“Kitob  ul-insof”,  “Donishnoma”,  “Lison  ut-tayr”,  “Solomon  va  Ibsol”,  “Hayy 

ibn  Yaqzon”  kabi  asarlari  kiradi.  U  o’zining  falsafiy-axloqiy  asarlarida 

hukmdorlarni  qonunsizliklarga  qarshi  kurashishga,  xalqning  talablariga  quloq 

solishga,  adolat  yuzasidan  ish  yuritishga  chaqiradi.  Adolatni  inson  xatti-

harakatining eng yaxshi bezagi deb ko’rsatadi. 



Download 0,65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish