Фарғона политехника институти

3. Йўналтирувчи матн усули. 
Йўналтирувчи матн усули Германия касб-ҳунар таълими амалиётчилари томонидан 
ишлаб чиқилган бўлиб, назарий жиҳатдан асосланиб, илмий асосда такомиллаштирилган. 
Касб – ҳунар таълимида ўқув жараёнини такомиллаштиришга доир изланишлар шуни 
кўрсатадики, амалий машғулотлар ўтказилишда ўқувчиларнинг бир қисми кўникмани тез 
ўзлаштирса, баoзи бирлари секин ўзлаштиради. Натижада бир ўқувчи тез ўзлаштириб, янги 
кўникмани ўрганишга тайёр бўлса, бошқаси учун янги амалий машғулотнинг фойдаси жуда 
кам бўлади. Яъни ўқувчилар қизиқиши қисман барбод бўлади.
Йўналтирувчи матн ёрдамида мустақил ўрганиш имконияти яратилади ва ҳар 
бир ўқувчи янги кўникма учун зарур билимни олиши мумкун бўлади. Йўналтирувчи матн 
усулида ўқувчи томонидан олти босқич амалга оширилади. 
Ўқув жараёнини бундай босқичларга бўлиниши ўқувчиларга мустақил ўрганиш 
учун туртки беради. Ўқувчи аниқ ўқув мақсадига йўналтиришган саволлар ёки топшириқлар 

---

69 
ишлаб чиқади. «Маълумот йиғиш» ва «Режа тузиш»босқичларида ўқувчиларга кенематик 
схемалар, жадваллар, эслатмалар, кўрсатмалар каби ёзма ҳужатлар берилади. Бундай 
хужжатлар ўқувчиларга мустақил маълумот йиғишда ёрдам беради. Ўқитувчи 
ўқувчиларнинг аниқ мақсадга қаратилган ҳаракатига туртки беради ва ишини назорат 
қилади. Ўқувчи эса ўз таълимининг фаол қатнашчиси бўлиб қолади. Энди у фақат тингловчи 
эмас, балки бажариладиган топшириқ учун керақли малумотларни йиьади, ўзиш тартиби ва 
вақтни ўзи режалаштиради, бажарган иш натижасини ўзи баҳолайди. 
Йўналтирувчи матн усули доирасида ҳаракатлар қуйидаги тарзда амалга 
оширилади. 
1. 
Маълумот йиғиш. Бу босқичда ўқитувчи ўқувчиларга керақли барча 
манбаларни ва махсус саволлар варағини беради. Саволлар варағида ўқувчиларга 
малумотларлар босқичма босқич йиғиш тартиби саволлар шақлида берилади.
Бу саволлар «Йўналтирувчи саволлар» дейилади. Йўналтирувчи саволларга 
жавоблар иш топшириғини бажариш учун керак бўлган маълумотни тўпламидир. 
Демак, ўқувчилар ўзларига берилган иш топшириғини таълил қилиб, дарсликлар, 
ўқув-услубий кўрсатмалар, схема ва жадваллар ёки Ўзбекистон Республикасида амалда 
бошқа техник ҳужжатлар асосида иш босқичлари ёки керақли ҳом ашёлар ҳақида малумот 
йиьадилар. Бунинг учун йўналтирувчи саволлардаги берилган топшириқ таoрифи ва ўқув 
мақсадлари ҳақидаги маълумотлардан фойдаланишади. 
2. 
Режалаштириш. Бу босқичда ўқувчилар мустақил равишда иш режасини 
тузишади, яъни иш топшириғини бажаришда қаратилган, ўзлари амалга оширадиган иш 
босқичларини (масалан, ишлов бериш жараёни, материал, жиҳозлар ва ёрдамчи воситаларни 
танлаш) режалаштирадилар. Бунда ўқувчилар ўзларининг дастлабки назарий билимларига 
таянадилар ва шахсий ёзувларидан фойдаланиладилар.
3.