Fardu filologiya fakulteti o`zbek tili yo`nalishi 346-guruh talabalari Muhiddinova Dildora, Qurbonova Mohinur, Abduvaliyeva Dilbarlarning “Ona tili o’qitish metodikasi” fanidan tayyorlagan taqdimotlari

SINTAKSIS

• REJA:
• 1.SO’Z TURKUMLARINI O’RGANISH.
• 2.SO’Z TURKUMLARINI TURLI METODLAR ORQALI O’QITISH.
• 3.SINTAKSIS O’QITISHNING AHAMIYATI VA SO’Z BIRIKMASI.

Maktabda so’z turkumlarini alohida-alohida o’tishdan oldin so’z turkumlari haqida umumiy ma’lumot beriladi.Tilimizda mavjud bo’lgan so’zlar ma’lum belgilar asosida turkumlarga bo’linadi:

• Maktabda so’z turkumlarini alohida-alohida o’tishdan oldin so’z turkumlari haqida umumiy ma’lumot beriladi.Tilimizda mavjud bo’lgan so’zlar ma’lum belgilar asosida turkumlarga bo’linadi:
• a)qalam,daftar, tosh kabi so’zlar predmet bildiradi;yurdi,uxladi kabi so’zlar harakat-holat bildiradi.Shu tartibda qolgan so’z turkumlari ma’nolari sanab chiqiladi.
• b)ba’zi so’zlar qabul qilgan qo’shimchalar bilan o’zgaradi:qalamni qalamga.
• d)So’zlar gap ichida biror vazifa bajarib keladi.

Bunday umumiy ma’lumotdan so’ng,har bir so’z turkumining eng xarakterli belgilari sanab ko’rsatiladi.So’z turkumlari ichida ot va fe’l o’zining gramatik belgilari bilan alohida ajralib turadi. Bu ikki turkum bir-biriga qiyoslanadi: ot turlovchi qo’shimcha, fe’l esa tuslovchi qo’shimcha bilan o’zgaradi. Bu o’rinda biror ot va fe’lni olib, ularning farqini ochish mumkin.

• Bunday umumiy ma’lumotdan so’ng,har bir so’z turkumining eng xarakterli belgilari sanab ko’rsatiladi.So’z turkumlari ichida ot va fe’l o’zining gramatik belgilari bilan alohida ajralib turadi. Bu ikki turkum bir-biriga qiyoslanadi: ot turlovchi qo’shimcha, fe’l esa tuslovchi qo’shimcha bilan o’zgaradi. Bu o’rinda biror ot va fe’lni olib, ularning farqini ochish mumkin.
• Otlarda ko’plik ma’nosini,odatda,-lar qo’shimchasi bildiradi.Fe’llarda ko’plik ma’nosi bu qo’shimchalardan tashqari –k,-sh qo’shimchalari orqali ham ifodalanadi:o’qidik

SO’Z TURKUMLARI
ALOHIDA
MUSTAQIL
YORDAMCHI

MUSTAQIL SO’Z TURKUMLARI

OT
SIFAT
FE’L
RAVISH
SON
OLMOSH
YORDAMCHI SO’Z TURKUMI
BOG’LOVCHI
KO’MAKCHI
YUKLAMA

ALOHIDA SO’Z TURKUMLARI

MODAL
TAQLID
UNDOV

OT so’z turkumini o’quvchilarga tushuntirishda

• OT so’z turkumini o’quvchilarga tushuntirishda
• “Klaster”, ”BBB” usuli, “baliq skeleti”, “moychechak guli” usullarini an’anaviy metodlar bilan qorishiq holda o’tish maqsadga muvofiq bo’ladi. Sifat va ravish so’z turkumini “venn ” diagrammasi orqali bir-birlaridan farqlashda tushuntirish o’quvchilarga qulaylik tug’dirai. Bundan tashqari “savol-javob”, tarqatmalar orqali, blits so’rovlar o’tkazib mustahkamlovchi darslarda foydalanssk bo’ladi.

ot
Ato
Birlik
Shaxs
Shaxs

VENN DIAGRAMMASI FARQLARI

SIFAT
SIFAT

SINTAKSISNING ASOSIY OB’EKTI SO’Z BIRIKMASI VA GAPDIR.SINTAKSIS KURSI LEKSIKOLOGIYA, FONETIKA, ORFOGRAFIYA, MORFOLOGIYA, PUNKTUATSIYA, NUTQ O’STIRISH BILAN BOG’LIQ.

• SINTAKSISNING ASOSIY OB’EKTI SO’Z BIRIKMASI VA GAPDIR.SINTAKSIS KURSI LEKSIKOLOGIYA, FONETIKA, ORFOGRAFIYA, MORFOLOGIYA, PUNKTUATSIYA, NUTQ O’STIRISH BILAN BOG’LIQ.
• SINTAKSIS O’QITISHDA O’QITUVCHI BOG’LANISHLI NUTQLI ALOHIDA E’TIBOR BERADI, CHUNKI SINTAKSISDAN OLIB OLIB BORILADIGAN DARSLARNING ASOSINI BOG’LANISHLI NUTQ TASHKIL ETADI.
• SO’Z BIRIKMASI VA GAPNI BIR-BIRIDAN FARQLASH UCHUN “T-SXEMASIDAN ” FOYDALANILGAN MA’QUL.

T-SXEMASI

• SO’Z BIRIKMASI

MUSTAQIL SO’Z BIRIKUVI 2 KO’RINISHDA BO’LADI:TURG’UN BIRIKMA, ERKIN BIRIKMA.

• GAP
• IFODA MAQSADIGA KO’RA:DARAK GAP
• SO’ROQ GAP
• BUYRUQ GAP
• ISTAK GAP